سرانه گزارش می‌دهد؛
بهشت اقتصادی در انتظار ایران و اروپا
در شرایطی تحریم‌های اقتصادی همچنان مانعی مهم در مسیر توسعه روابط تجاری ایران با جهان هستند، بررسی آمار تجارت ایران و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ و نیز ارزیابی چشم‌انداز آن در صورت رفع تحریم‌ها، تصویری روشن از ظرفیت‌های پنهان و فرصت‌های راهبردی این همکاری ارائه می‌دهد.
بر اساس آخرین گزارش‌ها، حجم مبادلات تجاری میان ایران و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ بالغ بر ۴.۵۴۱ میلیارد یورو بوده است. هرچند این رقم نسبت به سال ۲۰۲۳ حدود ۴ درصد کاهش نشان می‌دهد، اما در شرایط تداوم تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی، حفظ این سطح از تجارت نوعی «ثبات نسبی» تلقی می‌شود.
صادرات اتحادیه اروپا به ایران به میزان ۳.۷۰۸ میلیارد یورو ثبت شد؛ که کاهش ۶ درصدی نسبت به سال قبل را نشان می‌دهد.
واردات اتحادیه اروپا از ایران به ۸۳۳ میلیون یورو رسید؛ که برخلاف روند صادرات، افزایشی ۴ درصدی را تجربه کرده است.
کالاهای مبادله‌شده
بخش عمده‌ای از صادرات ایران به اروپا در سال ۲۰۲۴ مربوط به مواد غذایی بوده که بیش از ۳۶ درصد از کل صادرات ایران را به خود اختصاص داده است (۳۰۴ میلیون یورو). این موضوع نشان‌دهنده جایگاه در حال رشد ایران در تأمین محصولات ارگانیک و کشاورزی برای بازارهای اروپایی است.
در مقابل، صادرات اروپا به ایران عمدتاً شامل ماشین‌آلات، تجهیزات صنعتی و وسایل نقلیه بوده است. به‌ویژه ماشین‌آلات سنگین و تجهیزات صنعتی با حجم ۱.۴۲ میلیارد یورو، نقش محوری در سبد صادرات اروپا به ایران ایفا کردند، هرچند این رقم نسبت به سال پیش کاهش یافته است.
شرکای اصلی اروپایی ایران
در سال ۲۰۲۴، آلمان با حجم تجاری ۱.۴۸۸ میلیارد یورو، همچنان بزرگ‌ترین شریک اروپایی ایران باقی ماند. پس از آن، ایتالیا (۷۱۳ میلیون یورو) و هلند (۶۰۸ میلیون یورو) در جایگاه‌های دوم و سوم قرار گرفتند.
این آمار نشان می‌دهد که حتی در دوران تحریم، برخی کشورها به‌ویژه آلمان، روابط تجاری خود را با ایران حفظ کرده‌اند، هرچند در مقیاسی محدودتر نسبت به دوران پیش از تحریم.
چشم‌انداز تجارت ایران و اروپا پس از رفع تحریم‌ها
اگر فرض کنیم که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به‌طور کامل و واقعی برداشته شوند، چشم‌انداز تجارت میان ایران و اتحادیه اروپا بسیار روشن و رو به رشد خواهد بود. در این شرایط، نه‌تنها موانع بانکی و حقوقی حذف می‌شوند، بلکه فضا برای گسترش سرمایه‌گذاری و انتقال فناوری نیز فراهم می‌شود.
۱. جهش صادرات نفت و گاز ایران
با رفع تحریم‌ها، ایران می‌تواند دوباره به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان کلیدی انرژی برای اروپا وارد میدان شود. در شرایطی که اروپا به دنبال کاهش وابستگی به روسیه است، ایران به‌عنوان دارنده دومین ذخایر گازی جهان و چهارمین ذخایر نفتی، جایگاهی استراتژیک خواهد یافت.
۲. بازگشت شرکت‌های بزرگ اروپایی
در دوران پیش از تحریم، شرکت‌هایی در پروژه‌های نفت، گاز، خودروسازی و زیرساخت ایران فعال بودند. رفع تحریم‌ها می‌تواند زمینه بازگشت این شرکت‌ها را فراهم کند و موجب انتقال فناوری، اشتغال‌زایی، و رشد صنعتی در ایران شود.
۳. تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی ممتاز خود می‌تواند به هاب ترانزیتی میان آسیا، اروپا و آسیای میانه تبدیل شود. پروژه‌هایی مانند کریدور شمال–جنوب، بندر چابهار و شبکه راه‌آهن سراسری با حمایت و سرمایه‌گذاری اروپایی‌ها شتاب بیشتری خواهند گرفت.
۴. دسترسی مجدد به سیستم‌های مالی جهانی
با اتصال مجدد ایران شبکه بانک جهانی و بازگشت بانک‌های بزرگ اروپایی به تعاملات بانکی با ایران، موانع نقل و انتقال مالی رفع شده و هزینه‌های تجارت به‌شدت کاهش می‌یابد. همچنین، امکان استفاده از خطوط اعتباری و فاینانس اروپایی‌ها برای شرکت‌های ایرانی فراهم خواهد شد.
۵. توسعه صادرات غیرنفتی ایران
بازار اروپا تشنه محصولات با کیفیت و ارگانیک از خاورمیانه است. ایران می‌تواند صادرات خود در حوزه‌های پتروشیمی، صنایع غذایی، داروهای گیاهی، صنایع دستی و فرش را به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
جمع‌بندی
در یک نگاه واقع‌بینانه، تجارت ایران و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۴ علیرغم محدودیت‌های شدید، نشان‌دهنده پتانسیل بالای همکاری دو طرف است. اما آن‌چه آینده این رابطه را تعیین می‌کند، رفع تحریم‌ها و بازگشت اعتماد متقابل در فضای بین‌المللی خواهد بود.
