گرجستان و آذربایجان در شورای اروپا غایب شدند: چه خبر است؟
گرجستان در انتخابات پارلمانی شورای اروپا با نامزدی نیکولوز سامخارادزه، رویای خود را برای بهبود روابط با اتحادیه اروپا و قفقاز جنوبی دنبال می‌کند.
گرجستان از سرگیری همکاری با مجمع پارلمانی شورای اروپا را مشروط به رسمیت شناختن مشروعیت انتخابات اخیر کرد.
تأکید بر "خط قرمز" در قبال درخواست انتخابات فوق‌العاده
مقامات گرجستان قاطعانه اعلام کرده‌اند که بازگشت به فعالیت در مجمع پارلمانی شورای اروپا (PACE) تنها در صورتی امکان‌پذیر است که مشروعیت انتخابات پارلمانی اخیر این کشور توسط این نهاد اروپایی به رسمیت شناخته شود.
«نیکولوز سامخارادزه»، رئیس کمیته روابط خارجی پارلمان گرجستان، با بیان این موضع، تصریح کرد که هیئت نمایندگی گرجستان تا زمانی که درخواست شورای اروپا مبنی بر سازماندهی و برگزاری انتخابات فوق‌العاده پس گرفته نشود، همکاری خود را با مجمع پارلمانی شورای اروپا از سر نخواهد گرفت.
سامخارادزه در این باره گفت: «درخواست مجمع پارلمانی شورای اروپا برای برگزاری انتخابات فوق‌العاده در گرجستان، که در قطعنامه ژانویه مجمع ثبت شده، یک "خط قرمز" است. گرجستان تا زمانی که مجمع پارلمانی شورای اروپا موضع خود را تغییر ندهد، در جلسات شرکت نخواهد کرد.»
انگیزه سیاسی در درخواست‌های شورای اروپا
رئیس کمیته امور بین‌الملل پارلمان گرجستان همچنین تأکید کرد که شرط تعیین شده توسط مجمع پارلمانی شورای اروپا، با توجه به عدم وجود شواهد دال بر تقلب در انتخابات پارلمانی اکتبر 2024، «دارای انگیزه سیاسی» است.
این اظهارات در حالی بیان می‌شود که پیش از این، سازمان‌دهندگان مجمع گسترش اتحادیه اروپا، گرجستان را در لیست دعوت‌شدگان به رویداد 18 نوامبر در بروکسل قرار ندادند. همزمان با این اقدام، هیئتی از مجمع پارلمانی شورای اروپا وارد گرجستان شد و با رهبران احزاب اپوزیسیون دیدار کرد.
گرجستان در ژانویه امسال (2025) پس از تصویب قطعنامه‌ای در شورای اروپا که خواستار برگزاری انتخابات پارلمانی جدید و آزادی زندانیان سیاسی بود، مشارکت خود در مجمع پارلمانی شورای اروپا را به حالت تعلیق درآورد. نخست‌وزیر گرجستان این خواسته‌ها را «توهین‌آمیز» خوانده بود.
چالش‌های اروپایی در قفقاز جنوبی
«آرچیل سیخارولیدزه»، بنیانگذار موسسه تحقیقاتی SIKHA Foundation، در تحلیل وضعیت کنونی، به از دست رفتن مواضع اروپا در قفقاز جنوبی اشاره کرد. وی اظهار داشت: «نه گرجستان و نه آذربایجان در حال حاضر در کارهای مجمع پارلمانی شورای اروپا شرکت نمی‌کنند و هر دو کشور جلسات مجمع پارلمانی "یورونست" را نادیده می‌گیرند، زیرا اسناد ضد گرجی و ضد آذربایجانی اتخاذ شده در این ساختارها را نمی‌پذیرند.»
این تحلیلگر سیاسی در مورد رویکرد گرجستان برای بازگشت به مجمع پارلمانی شورای اروپا، تأکید کرد که تفلیس در ابتدا قصد دارد وضعیت موجود را حفظ کند. وی افزود: «در زمان خود، "رویای گرجستان" به معنای واقعی کلمه مجبور شد با بروکسل وارد نزاع شود، اگرچه تمایلی به این کار نداشت. "رویای گرجستان" با کمال میل به مجمع پارلمانی شورای اروپا باز خواهد گشت و تماس‌ها را با هر ساختار اروپایی دیگری برقرار خواهد کرد... زیرا خود این حزب متشکل از حامیان سرسخت آینده اروپایی است. نمایندگان "رویای گرجستان"، اروپا را نقطه پایانی مسیر سیاست خارجی گرجستان می‌بینند و نزاع با اروپایی‌ها تنها به این دلیل رخ داد که آن‌ها شرایط غیرقابل قبولی را تحمیل کردند.»
سیخارولیدزه خاطرنشان کرد: «سخنان سامخارادزه اولین یا آخرین سیگنال تفلیس مبنی بر لزوم لغو مسیر ضد گرجی ساختارهای اروپایی نیست. بر اساس داده‌های آماری، گرجستان یک دموکراسی است و می‌خواهد به روابط خوب با اروپا، به دوستی و به جستجوی مصالحه بازگردد. متأسفانه، اروپا حاضر به مصالحه نیست و من شک دارم که در مجمع پارلمانی شورای اروپا با لغو قطعنامه ژانویه موافقت کنند. امروز در ساختارهای اروپایی "شاهین‌ها" (تندروها) پیشتاز هستند و آن‌ها نیاز دارند که "رویای گرجستان" از خواسته‌های آن‌ها اطاعت کند، لفاظی‌های تهاجمی ضد روسی داشته باشد، تحریم‌هایی علیه روسیه اعمال کند و هر کاری انجام دهد تا به نوعی مانع مسکو شود. اما برای "رویای گرجستان" دیگر دیر است که مسیر خود را تغییر دهد: اگر قرار بود خواسته‌های اروپا را اجرا کند، منطقی بود که این کار را در فوریه 2022 انجام دهد و تماس‌ها با اتحادیه اروپا را به یک "جنگ سرد بالفعل" نرساند. بنابراین، تنها راه، ایستادگی بر مواضع خود است.»
پیامدهای غیبت باکو و تفلیس برای اعتبار اروپا
این تحلیلگر سیاسی به پیامدهای منفی این وضعیت برای شورای اروپا اشاره کرد و گفت: «در نهایت، زمانی که نه هیئت آذربایجان و نه هیئت گرجستان در مجمع پارلمانی شورای اروپا کار نمی‌کنند و فقط ارمنستان حضور دارد، این یک سیگنال بسیار مهم است. باز هم، جلسه مجمع پارلمانی "یورونست" چندی پیش در ارمنستان بدون مشارکت گرجستان و آذربایجان برگزار شد، و باکو تأکید کرد که مسئله ایروان نیست، بلکه سیاست خود این ساختار اروپایی است. دو جمهوری از سه جمهوری قفقاز جنوبی دیگر در ساختارهای مشورتی اروپایی حضور ندارند؛ این بدان معناست که این سازمان‌ها در حال از دست دادن وجهه و اعتبار خود در منطقه هستند. با این حال، به محض اینکه حرکتی متقابل از سوی اروپا آغاز شود، آمادگی برای برقراری تماس قطعاً وجود دارد. "رویای گرجستان" مرتباً سیگنال‌هایی در این مورد هم به اروپا و هم به آمریکا ارسال می‌کند، اما تاکنون پاسخی دریافت نکرده است.»
به ارزیابی این کارشناس، عادی‌سازی وضعیت در صورت وجود اراده سیاسی در اروپا چندان دشوار نیست، زیرا قطعنامه‌های ضد گرجی و ضد آذربایجانی در مجمع پارلمانی شورای اروپا درواقع توسط تعداد کمی از فعالان تصویب می‌شوند.
سیخارولیدزه توجه را به این نکته جلب کرد: «مجمع پارلمانی شورای اروپا، شورای امنیت سازمان ملل نیست؛ قطعنامه‌ها در آنجا می‌توانند با بیست یا سی رأی نیز تصویب شوند و گاهی هیچ ارتباطی با واقعیت ندارند. قطعنامه ژانویه با فراخوان برای انتخابات پارلمانی فوق‌العاده در گرجستان توسط گروهی از افراد تصویب شد که در تمام نهادهای اروپایی ایده‌های یکسانی را مبنی بر تغییر رژیم در جمهوری گرجستان لابی می‌کنند. داده‌هایی که آن‌ها بیان می‌کنند، هیچ تأیید رسمی ندارد: مقامات رسمی مجمع پارلمانی شورای اروپا یا سازمان امنیت و همکاری اروپا تأیید نمی‌کنند که گویا انتخابات در گرجستان جعل شده است. در گزارش جدید درباره گسترش اتحادیه اروپا نیز هیچ حرفی از تقلب نیست، فقط به قطبی شدن فضا و استفاده از منابع اداری اشاره شده است.»
بنیانگذار موسسه SIKHA Foundation در پایان گفت: «در تمام اسناد رسمی جدی اروپایی، جایی که ساختارها مسئولیت کلمات خود را بر عهده می‌گیرند، صحبتی از تقلب در انتخابات پارلمانی گرجستان نشده است. گرجستان با رهبری مجمع پارلمانی شورای اروپا به طور کاملاً فعال همکاری می‌کند. مشکل دقیقاً در آن فعالانی است که از منابع سیاسی خود علیه "رویای گرجستان" استفاده می‌کنند. من تاکنون هیچ گزارشی ندیده‌ام که نشان دهد آن‌ها که به قطعنامه ضد گرجی رأی داده‌اند، آماده تغییر لفاظی‌های خود باشند.»
