سفره‌ها خالی از میوه و سبزی/ قیمت یک کیلو گلابی از ۳۰۰ هزار تومان گذشت!
در حالی که هنوز بهانه‌های سنتی مانند بارش‌های پاییزی و مشکلات حمل‌ونقل مطرح نشده، بازار میوه و صیفی‌جات کشور با یک جهش قیمتی غافلگیرکننده و بی‌سابقه مواجه شده است.
رسیدن قیمت هر کیلوگرم خیار به مرز ۸۰ هزار تومان و گوجه‌فرنگی به ۷۰ هزار تومان، بیش از آنکه یک نوسان فصلی باشد، نشانه‌ای از یک بیماری مزمن و ساختاری در زنجیره تامین و توزیع کشور است؛ بحرانی که مستقیماً امنیت غذایی و سلامت جامعه را هدف قرار داده است.
کالبدشکافی یک بحران: وقتی قیمت‌ها منطق ندارند
گزارش میدانی از بازار نشان می‌دهد این گرانی تنها به دو قلم خیار و گوجه محدود نیست. ازگیل تا ۲۲۰ هزار تومان، گلابی تا ۳۱۵ هزار تومان و یک بسته توت‌فرنگی تا ۳۲۰ هزار تومان، همگی حکایت از یک آشفتگی عمیق در بازار دارند. این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که هیچ عامل طبیعی مانند سرمازدگی گسترده یا بارندگی شدید که معمولاً به عنوان دلایل افزایش قیمت مطرح می‌شوند، وجود نداشته است. این “گرانی بی‌بهانه” انگشت اتهام را مستقیماً به سمت حلقه‌های واسط، سیستم توزیع ناکارآمد و ضعف نهادهای نظارتی نشانه می‌رود.
متهم ردیف اول: زنجیره معیوب توزیع از مزرعه تا مغازه
گزارش اخیر بانک مرکزی، پرده از یک واقعیت تلخ برمی‌دارد: اختلاف قیمت میوه از میادین اصلی تره‌بار تا میوه‌فروشی‌های سطح شهر به طور متوسط ۳۹ درصد است. این شکاف قیمتی عظیم نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از پولی که مصرف‌کننده نهایی پرداخت می‌کند، به جیب تولیدکننده (کشاورز) نمی‌رود، بلکه در شبکه پیچیده و غیرشفاف واسطه‌ها توزیع می‌شود.
این ۳۹ درصد، هزینه یک سیستم معیوب است که شامل موارد زیر می‌شود:
- دلالان و واسطه‌های متعدد: هر حلقه واسط، درصدی را به قیمت نهایی اضافه می‌کند بدون آنکه ارزش افزوده قابل توجهی ایجاد کند.
- ضایعات بالا: نبود زیرساخت‌های مناسب نگهداری و حمل‌ونقل (سردخانه و لجستیک مدرن) باعث از بین رفتن بخش زیادی از محصولات می‌شود که هزینه آن نهایتاً بر دوش مصرف‌کننده تحمیل می‌گردد.
- عدم نظارت موثر: فقدان یک سیستم نظارتی یکپارچه و هوشمند بر قیمت‌گذاری از مبدأ تا مقصد، فضا را برای سودجویی و قیمت‌گذاری‌های سلیقه‌ای باز گذاشته است.
پیامدهای فراتر از اقتصاد: زنگ خطر برای سلامت جامعه
این بحران صرفاً یک مسئله اقتصادی نیست، بلکه یک چالش جدی برای سلامت عمومی است. همانطور که در گزارش آمده، بسیاری از خانوارها اعلام کرده‌اند که توانایی خرید میوه و سبزیجات را برای روزها و هفته‌ها ندارند. حذف این منابع حیاتی ویتامین و مواد مغذی از سبد غذایی، به ویژه برای کودکان، سالمندان و اقشار آسیب‌پذیر، می‌تواند در بلندمدت منجر به افزایش سوءتغذیه، تضعیف سیستم ایمنی و شیوع بیماری‌های مختلف شود.
وضعیت فعلی نشان می‌دهد که حل مشکل گرانی در بازار تره‌بار، نیازمند اقدامات مقطعی و دستوری نیست، بلکه محتاج یک بازنگری اساسی در کل ساختار توزیع، سرمایه‌گذاری در لجستیک مدرن، حذف واسطه‌های غیرضروری و تقویت نظارت هوشمند بر تمام حلقه‌های زنجیره تامین است. در غیر این صورت، شاهد آن خواهیم بود که ضروری‌ترین اقلام غذایی به تدریج به کالاهایی لوکس و دور از دسترس برای بخش بزرگی از جامعه تبدیل می‌شوند.
