شوک بزرگ ۱۴۰۵: سورپرایز جنجالی دولت با ۳ یارانه جدید در راه است؟

بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۵ از یک تحول احتمالی و بنیادین در نظام پرداخت یارانه‌ها حکایت دارد. دولت در متن این لایحه، مسیرهایی را گشوده است که می‌تواند به معنای حذف تدریجی واسطه‌ها و انتقال مستقیم منابع «ارز، نان و سوخت» به حساب سرپرستان خانوار باشد. اگرچه مبالغ نهایی یارانه‌ها در پیچ‌وخم کمیسیون تلفیق مجلس تعیین می‌شود، اما ساختار بودجه ۱۴۰۵ نشان‌دهنده عزم دولت برای اجرای یک «جراحی یارانه‌ای» جدید است. این مدل، که بر پایه تخصیص یارانه به ذی‌نفع نهایی طراحی شده، شامل سه محور کلیدی است.

واریز مابه‌التفاوت بنزین وارداتی به حساب خانوارها

دولت در بودجه ۱۴۰۵ ردیف درآمدی قابل‌توجهی را برای «فروش بنزین وارداتی با قیمت تمام‌شده» در نظر گرفته است. با توجه به اینکه قیمت هر لیتر بنزین وارداتی با احتساب نرخ دلار آزاد حدود ۶۰ تا ۷۵ هزار تومان برآورد می‌شود، سناریوی قوی این است که دولت بنزین را با نرخ آزاد عرضه کرده و عواید حاصل از آن را به صورت اعتبار سوخت یا یارانه نقدی جدید به دهک‌های پایین درآمدی بازگرداند.

تغییر مدل یارانه نان؛ از آرد به کارت بانکی

بر اساس ردیف‌های اعتباری بخش رفاهی، دولت مکلف به بازنگری در شیوه پرداخت یارانه نان شده است. در صورت تأیید نهایی این طرح، یارانه سنگین آرد به جای تخصیص به نانوایی‌ها، ممکن است به صورت «اعتبار خرید کالایی» مستقیماً در کارت‌های بانکی مردم شارژ شود. این اقدام با هدف جلوگیری از قاچاق آرد و هدررفت منابع ۲۹۰ هزار میلیارد تومانی این بخش پیش‌بینی شده است.

جبران معیشتی حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی

دولت در لایحه بودجه بر تک‌نرخی شدن ارز تأکید دارد. با حذف ارز ترجیحی (دلار ۲۸۵۰۰ تومانی) برای کالاهای اساسی و دارو، مابه‌التفاوت این رقم تا نرخ ارز توافقی، منبع عظیمی را آزاد می‌کند. در متن بودجه تأکید شده است که این منابع باید صرف «حمایت مستقیم از مصرف‌کننده» شود که می‌تواند به معنای افزایش چشمگیر رقم یارانه‌های نقدی در سال آینده باشد.

افزایش احتمالی یارانه دریافتی خانوارها

اگرچه مقامات دولتی هنوز از اعلام رقم دقیق خودداری کرده‌اند، اما تحلیل‌های کارشناسی نشان می‌دهد در صورت اجرای هم‌زمان این سه سناریو، رقم یارانه دریافتی دهک‌های اول تا سوم می‌تواند به بیش از دوبرابر رقم فعلی برسد. این افزایش نه به معنای چاپ پول، بلکه به معنای بازتوزیع منابعی است که پیش‌ازاین به صورت غیرمستقیم و بعضاً ناعادلانه توزیع می‌شد.

خلاصه سناریوهای یارانه‌ای ۱۴۰۵ در یک نگاه

• مدل بنزین: عرضه با قیمت واقعی و بازگشت مابه‌التفاوت به دهک‌های هدف.
• مدل نان: انتقال یارانه از نانوا به مصرف‌کننده از طریق کارت معیشت.
• مدل ارز: جبران تورم کالاهای اساسی از محل آزادسازی نرخ ارز ترجیحی.