رسوایی بزرگ در تجارت ۷ میلیارد دلاری ایران و ترکیه: ۲.۲ میلیارد دلار از جیب ایران غارت شد!
نگاهی به آمار تجارت ایران و ترکیه: صادرات، واردات و تراز تجاری.
بررسی تازهترین آمارها نشان میدهد که مبادلات تجاری ایران و ترکیه در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ به ۷ میلیارد و ۴۲ میلیون دلار رسیده است. در این دوره، صادرات ایران به ترکیه با رشد ۱۴ درصدی به ۲ میلیارد و ۷۱۸ میلیون دلار افزایش یافت، در حالی که واردات از این کشور با کاهشی ۲۲ درصدی، ۴ میلیارد و ۳۲۴ میلیون دلار ثبت شد. با وجود این تغییرات، روابط بازرگانی دو کشور همچنان با عدمتعادل ساختاری، نابرابری در ترکیب کالاها و آسیبپذیری در برابر محدودیتهای مختلف روبهرو است.
جایگاه ترکیه در تجارت خارجی ایران
ترکیه با سهمی معادل ۱۳.۲ درصد از کل تجارت خارجی ایران در نیمه نخست سال ۱۴۰۴، جایگاه سومین شریک تجاری ایران را حفظ کرده است. این جایگاه، اهمیت این کشور را در معادلات منطقهای و اقتصادی ایران بیش از پیش نمایان میسازد.
رشد صادرات و کاهش واردات
در ششماهه نخست سال ۱۴۰۴، صادرات ایران به ترکیه از نظر ارزشی با ۱۴ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۲ میلیارد و ۷۱۸ میلیون دلار رسید. همچنین، وزن صادرات ایران به حدود ۴ میلیون و ۹۹۱ هزار تن افزایش یافت که حاکی از رشد ۲۲ درصدی وزنی است. این آمار نشاندهنده افزایش تقاضا یا تداوم جریان صادراتی ایران به بازار ترکیه، بهویژه در حوزه کالاهای با حجم بالا و ارزش متوسط است.
در مقابل، واردات ایران از ترکیه در این بازه زمانی ۴ میلیارد و ۳۲۴ میلیون دلار ثبت شد که اگرچه از نظر ارزشی ۲۲ درصد کاهش یافته، اما از نظر وزنی با یک درصد افزایش همراه بوده است. این شکاف میان کاهش ارزشی و افزایش وزنی، میتواند به تغییر ترکیب واردات به سمت کالاهای ارزانتر یا با ارزش افزوده پایینتر اشاره داشته باشد که احتمالا ناشی از محدودیتهای ارزی، سیاستهای کنترلی و تغییر الگوی تقاضای داخلی است. با وجود کاهش واردات، تراز تجاری ایران در برابر ترکیه همچنان منفی باقی مانده که عدمتعادل مزمن در روابط تجاری دو کشور را تایید میکند.
تنوع نامتوازن در اقلام تجاری
بررسی تنوع اقلام تجاری نشان میدهد که ایران در این دوره ۹۶۴ قلم کالای صادراتی به ترکیه داشته، در حالی که ۲۵۶۳ قلم کالای وارداتی از این کشور ثبت شده است. این اختلاف معنادار در تنوع واردات و صادرات، بیانگر وابستگی ایران به طیف گستردهتری از کالاهای ترک و در مقابل، محدود بودن سبد صادراتی ایران از نظر تنوع و پیچیدگی کالایی است.
عملکرد بهتر از میانگین در شاخص رابطه مبادله
یکی از شاخصهای مهم در ارزیابی کیفیت تجارت خارجی، رابطه مبادله است. در ششماهه نخست ۱۴۰۴، متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی ایران به ترکیه ۵۴۵ دلار ثبت شده، در حالی که متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی کشور به طور کلی ۳۴۴ دلار بوده است. این اختلاف نشان میدهد ایران کالاهای با ارزش واحد بالاتری را به ترکیه صادر کرده است.
در سمت واردات نیز، متوسط ارزش هر تن واردات از ترکیه ۱۲۲۹ دلار بوده، در حالی که متوسط قیمت هر تن کالای وارداتی کشور ۱۵۰۸ دلار است. بر این اساس، رابطه مبادله کل کشور ۰.۲۳ و رابطه مبادله با ترکیه ۰.۴۴۳ محاسبه شده که نشان میدهد تجارت با ترکیه در هر دو شاخص بالاتر از نورم و میانگین کشوری قرار دارد.
در مجموع، دادههای نیمه نخست سال ۱۴۰۴ حاکی از آن است که تجارت ایران و ترکیه از منظر ارزش واحد کالا و رابطه مبادله، وضعیت بهتری نسبت به متوسط تجارت خارجی کشور دارد. با این حال، چالشهایی نظیر تراز منفی، تنوع پایینتر صادرات، وابستگی وارداتی و شکنندگی ساختاری همچنان پابرجا هستند. تداوم این روند، ضرورت بازنگری در سیاستهای توسعه صادرات، ارتقای ارزش افزوده کالاهای ایرانی و مدیریت هدفمند واردات از ترکیه را بیش از پیش برجسته میسازد.
