سایه جنگ: فریب بزرگ یا پوششی برای جیببری دلار؟
نوسانات ارزی و عوامل روانی بازار، کاهش ارزش ریال را تشدید کرده و مدیریت بانک مرکزی برای احیای اعتماد عمومی حیاتی است.
یک اقتصاددان با تاکید بر اینکه عمده تقاضا در بازار ارز ناشی از عوامل روانی است، از دولت و بانک مرکزی خواست تا با مدیریت این فضا و افزایش عرضه، روند صعودی نرخ ارز را متوقف کنند.
تقاضای روانی، عامل اصلی نوسانات ارزی
جمشید عدالتیان، اقتصاددان، در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم، وضعیت کنونی بازار ارز را عمدتاً متأثر از عوامل روانی دانست و اظهار داشت: در حال حاضر عرضه اسکناس دلار محدود است و تقاضا برای آن به دلیل انتظار عمومی مبنی بر ادامه کاهش ارزش ریال در حال افزایش است که این امر نوسانات بازار را تشدید میکند.
وی افزود: متأسفانه شایعاتی بیاساس در بازار منتشر میشود که انتظارات را در مورد افزایش شدید قیمت دلار بالا میبرد. در حالی که افزایش نرخ دلار جنبه اقتصادی ناشی از محدودیت عرضه و بیشتر بودن تقاضا را نیز دارد، اما این عامل نمیتواند توجیهی برای رسیدن ارز به نرخهای کنونی باشد و جنبه روانی آن پررنگتر است.
سرعت غیرمعمول کاهش ارزش ریال بدون توجیه منطقی
عدالتیان به افزایش نقدینگی و تورم به عنوان عوامل همیشگی کاهش ارزش ریال اشاره کرد، اما تأکید کرد که سرعت کاهش ارزش ریال در حدود یک ماه اخیر، غیرمعمول و بدون دلیل منطقی روشنی اتفاق افتاده است. او همچنین شایعه «سایه جنگ» را که برخی افراد با استناد به آن مردم را به تبدیل داراییهایشان به طلا و ارز تشویق میکنند، بیاساس خواند و گفت: در شرایط فعلی، احتمال درگیری مجدد بسیار پایین است و سایر عوامل معمول افزایش نرخ ارز نیز توجیهی برای چنین افزایش سریعی در مدت کوتاه نیست. این پدیده کمسابقه است و به مسائل اقتصادی ارتباطی ندارد.
این اقتصاددان خاطرنشان کرد که هیچ توضیح قانعکنندهای برای این روند وجود ندارد و به نظر میرسد افزایش قیمتها بیشتر ناشی از جو روانی است. او افزود که اگرچه در ماههای پایانی سال همواره با نوسانات نرخ ارز مواجه بودهایم، اما اثر این عامل هر سال به دلیل کاهش قدرت خرید مردم کمتر شده و امسال نیز قطعاً کمتر است، به طوری که مردم دیگر توان خرید داراییهایی مانند ارز و طلا را ندارند و تقاضا از سوی مردم باید کاهش یافته باشد.
عدم وقوع رویدادهای ویژه و لزوم اطمینانبخشی بانک مرکزی
وی تصریح کرد: هیچ دلیل خاصی برای این سرعت کاهش ارزش پول وجود ندارد، زیرا هیچ رویداد ویژه سیاسی، اقتصادی یا نظامی رخ نداده است. آنچه مشخص است، افزایش تمایل مردم به خرید ارز حتی با قدرت خرید کم، به دلیل عدم تمایل به فروش آن هنگام افزایش قیمت است. عدالتیان تاکید کرد که تنها بانک مرکزی میتواند این وضعیت را تغییر داده و به جامعه اطمینان دهد که دلیل اقتصادی و سیاسی محکمی برای این میزان افزایش نرخ ارز وجود ندارد.
کاهش اعتماد عمومی و ضرورت بازسازی آن
عدالتیان با اشاره به نوسانات مکرر ارزی طی سالهای طولانی، به کاهش اعتماد مردم به سیاستگذار ارزی اشاره کرد که کار بانک مرکزی را دشوارتر کرده است. وی گفت که مردم باید اثر سیاستها را به صورت عملی ببینند تا اعتمادشان بازگردد. او وضعیت کنونی بازار ارز را بیشتر ناشی از سوداگری دانست که قابل کنترل است و در خصوص ابزارهای جدید ارزی مانند صندوقهای درآمد ثابت و پروژه ارزی، استفاده از آنها را مؤثر دانست اما پیششرط آن را جلب اعتماد مردم عنوان کرد. وی به تجربیات ناموفق گذشته مانند وعده پرداخت سود ارزی در حسابهای ارزی که با معادل ریالی پرداخت شد و به اعتماد عمومی آسیب زد، اشاره کرد.
لزوم بازگرداندن ارزهای خانگی به چرخه اقتصاد
این اقتصاددان بر لزوم جذب ارزهای راکد تأکید کرد و پیشنهاد داد که بانک مرکزی و بانکها با جلب اعتماد مردم، حدود ۳۰ میلیارد دلار ارز خانگی را به سیستم اقتصادی بازگردانند. او با اشاره به تجربه ترکیه که حدود ۸۰ میلیارد دلار ارز پسانداز مردم به چرخه اقتصادی کشور بازگشته است، این الگو را قابل الگوبرداری دانست. عدالتیان توضیح داد که مشکل کنونی این است که مردم برای حفظ ارزش پول خود، آن را به طلا و ارز تبدیل کرده و از سیستم اقتصادی خارج میکنند، در حالی که این منابع میتوانست در بانکها جذب شده و به اقتصاد کشور و مدیریت بازارها کمک کند. او ابراز اطمینان کرد که بانک مرکزی تجربه و تخصص لازم برای مدیریت این شرایط را دارد و باید با اقدامات مناسب، این چرخه معیوب نوسانات ارزی و خروج منابع از اقتصاد را متوقف کند.
مدیریت هماهنگ برای ثبات بازار
وی در پایان، در مورد تأثیر کارتهای بازرگانی یکبار مصرف و تسهیل نامتعارف واردات بر بازار ارز، این بخش را عمدتاً در حیطه وظایف وزارت صمت دانست. عدالتیان با اشاره به اینکه بیش از ۸۰ درصد صادرات غیرنفتی کشور را صنایع پتروشیمی و میادین گازی تشکیل میدهند، تأثیر این بخش را بر بازار ارز چشمگیر ندانست، اما آن را کمککننده خواند. او تأکید کرد که در حال حاضر، مهمترین عوامل اثرگذار بر بازار ارز، عوامل روانی و نحوه مدیریت منابع و مصارف ارزی است که رفع آن نیازمند هماهنگی بین بخشهای مختلف اقتصادی و بانک مرکزی است.
