شوک ۸ ماهه: حذف ارز ترجیحی سفره مردم را نیست و نابود کرد!
شوک قیمتی کالاهای اساسی در پی سیاستهای ارزی دولت و حذف ارز ترجیحی، سفره مردم را کوچکتر کرد.
بررسی آمارهای رسمی نشان میدهد از اواخر فروردینماه تا پایان آذرماه سال ۱۴۰۴، قیمت اقلام حیاتی سبد خانوار با جهشی بیسابقه مواجه شده است. سیاستهای ارزی دولت، از جمله حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی و افزایش نرخ نیما، به عنوان عوامل اصلی این موج گرانیها شناسایی شدهاند.
شوک قیمتی بیسابقه در بازار کالاهای اساسی: بررسی آمارهای بانک مرکزی
تازهترین آمارهای منتشرشده از سوی اداره آمارهای اقتصادی بانک مرکزی، که روند تغییرات قیمت خردهفروشی مواد خوراکی در تهران را طی بازه زمانی ۲۹ فروردین تا ۲۱ آذر سال ۱۴۰۴ مقایسه میکند، از وقوع یک شوک قیمتی سنگین در بازار کالاهای اساسی حکایت دارد.
این آمارها بهوضوح نشان میدهد که وعدههای مسئولین مبنی بر کنترل تورم خوراکیها با شکست مواجه شده و سیاستهای ارزی اعمالشده موسوم به «جراحی ارزی» یا «تکنرخی کردن ارز»، مستقیماً بر سفره اقشار ضعیف و متوسط جامعه تأثیر منفی گذاشته است.
واکاوی دلایل گرانی: سیاستهای ارزی در مظان اتهام
بر اساس تحلیلهای کارشناسی، دلایل اصلی این آشفتگی بازار را میتوان در چند محور کلیدی خلاصه کرد:
بحران پروتئین: سراب ارز حمایتی و واقعیت هزینههای تولید
در حالی که قیمت گوشت گوساله و گوسفندی رکوردهای عجیبی را ثبت کرده است، تحلیلها نشان میدهد برخلاف تصور عموم و ادعای مسئولان، تمام هزینههای تولید دام و مرغ با ارز ۲۸۵۰۰ تومانی تأمین نمیشود.
- **واقعیت ماجرا:** تنها ۱۵ تا ۳۰ درصد هزینههای تولید (خوراک دام) با ارز ترجیحی تأمین میشود و مابقی هزینهها تابعی از نرخ ارز آزاد و تجاری است.
- **چالش تأمین ارز:** تأخیر در تخصیص ارز نهادهها باعث شده است تولیدکنندگان مجبور به تأمین نیاز خود از بازار آزاد شوند که این امر مستقیماً قیمت نهایی را بالا برده است.
جهش قیمت حبوبات: نادیده انگاشتن هشدارهای کارشناسی
قیمت حبوبات بهویژه لوبیاچیتی و نخود افزایشی سرسامآور داشته است. دلیل اصلی این گرانی، حذف حبوبات از شمول ارز ۲۸۵۰۰ تومانی و واردات آنها با نرخ ارز نیمایی است که از حدود ۴۰ هزار تومان به ۷۰ هزار تومان رسیده است.
لازم به ذکر است که پیش از این، کارشناسان هشدار داده بودند که با سیاستهای نادرست دولت و افزایش نرخ ارز در تالار دوم، سناریوی جهش قیمت گوشت برای حبوبات نیز تکرار خواهد شد که متأسفانه این پیشبینی محقق شد.
برنج: قربانی خشکسالی و سوءمدیریت واردات
قیمت برنج خارجی رشد قابل توجهی را تجربه کرده و بهتبع آن، برنج ایرانی نیز گران شده است. دلایل این گرانی شامل کاهش شدید ارز تأمینشده برای واردات، حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی برنج خارجی و همچنین کاهش تولید داخلی به دلیل کمبود بارندگی است که بازار برنج را ملتهب کرده است. هزینههای جانبی تولید برنج داخلی (مانند کود و سم) نیز با نرخ دلار آزاد محاسبه میشود.
قند، شکر و چای: وداع با ارز ترجیحی و پیامدهای آن
این اقلام که در انتهای سال ۱۴۰۲ از لیست دریافتکنندگان ارز ۲۸۵۰۰ تومانی حذف شدند، اکنون با نرخ ارز نیمایی و تجاری تأمین میشوند. نتیجه این تصمیم، افزایش قیمت محسوس چای خارجی و روغن نباتی جامد در سال ۱۴۰۴ بوده است.
زنگ خطر برای روغن خوراکی: انتظار شوک قیمتی جدید
تنها کالایی که هنوز تغییر قیمت جهشی (مانند سایر اقلام) نداشته، روغن مایع است. دلیل این ثبات نسبی، باقی ماندن روغن در لیست دریافتکنندگان ارز ۲۸۵۰۰ تومانی است. با این حال، کارشناسان هشدار میدهند:
- حدود ۷۰ درصد هزینه هر بطری روغن مربوط به قیمت جهانی و مواد اولیه است، اما ۳۰ درصد مابقی (بطری، پلاستیک، حملونقل) با نرخ ارز آزاد و نیمایی محاسبه میشود که دائماً در حال افزایش است.
- **هشدار جدی:** اگر طبق زمزمههای موجود، ارز ۲۸۵۰۰ تومانی روغن نیز حذف و به نرخ ۷۰ هزار تومان تبدیل شود، قطعاً قیمت روغن خوراکی در بازار بیش از دو برابر خواهد شد که تبعات تورمی سنگینی به همراه خواهد داشت.
نتیجهگیری: کوچکتر شدن سفره مردم در سایه سیاستهای ارزی
آمارهای سال ۱۴۰۴ نشان میدهد سیاست «تکنرخی کردن ارز» بدون در نظر گرفتن پیوستهای حمایتی و کنترل زنجیره تأمین، تنها به کوچکتر شدن سفره مردم منجر شده است. بنابراین، دولت باید پاسخگو باشد که چرا با وجود ادعای کنترل بازار، قیمت اقلامی مانند تخممرغ و گوشت که قوت غالب مردم هستند، چنین رشد افسارگسیختهای داشتهاند؟
