اصلاح قیمت سوخت گره‌ای از آلودگی هوا باز نمی‌کند/ گره کور آلودگی اینحاست!
واقعیت اقتصادی و زیست‌محیطی کشور نشان می‌دهد که مسئله اصلی در حوزه انرژی، نه قیمت بنزین، بلکه فرسودگی گسترده ناوگان حمل‌ونقل است.
بررسی‌های کارشناسی حاکی از آن است که اهمیت جمع‌آوری خودروهای فرسوده از نظر بودجه‌ای و هزینه‌ای، ۱۰ برابر بیشتر از بحث قیمت بنزین برای دولت باید مورد توجه قرار گیرد، اما متأسفانه این اولویت نادیده گرفته می‌شود. این ده برابر اهمیت، به معنای هزار درصد صرفه‌جویی در هزینه‌های تأمین سوخت عمومی برای دولت است که سودی ملموس به همراه دارد.
پیامدهای مرگبار انفعال در برابر فرسودگی
نادیده گرفتن پدیده فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل، پیامدهای جبران‌ناپذیری در پی دارد که در رأس آن‌ها افزایش مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا قرار دارد. آمارها نشان می‌دهد که از مجموع ۴۲ میلیون خودرو و موتورسیکلت در کشور، بیش از ۲۲ میلیون دستگاه، شامل ۱۳ میلیون خودرو و ۹ میلیون موتورسیکلت، فرسوده هستند. این فرسودگی، مصرف سوخت را تا دو یا حتی سه برابر افزایش می‌دهد، که نتیجه آن پرداخت یارانه‌های بیشتر، افزایش آلودگی هوا و در نهایت، بالا رفتن هزینه‌های تمام‌شده بنزین است.
تمرکز بر قیمت بنزین؛ گمراه‌کننده و کم‌اثر
رئیس‌جمهور و سایر مسئولان ارشد، اغلب بر لزوم اصلاح یارانه انرژی و افزایش قیمت بنزین تأکید دارند. اما آمارهای رسمی و محاسبات دقیق نشان می‌دهد که این تمرکز، نه‌تنها غیرضروری، بلکه گمراه‌کننده است. هزینه تمام‌شده بنزین بالا و نرخ فروش آن با سوبسید، باعث کسری بودجه و تورم ناشی از کمبود ارز می‌شود. با این حال، ریشه اصلی این مشکلات، یعنی ناوگان فرسوده، کاملا نادیده گرفته می‌شود.
چرا راهکار اسقاط خودرو، ارجحیت دارد؟
نادیده گرفتن اسقاط خودروهای فرسوده، در چهار محور اساسی مورد نقد قرار می‌گیرد:
- مقیاس مشکل: هدررفت سوخت ناشی از فرسودگی، ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از میزان واردات بنزین است. اسقاط ناوگان فرسوده می‌تواند واردات بنزین را صفر کرده و کشور را به صادرکننده تبدیل کند، بدون نیاز به افزایش قیمت بنزین و بدون ایجاد شوک‌های اجتماعی.
- هزینه انسانی: آمار بالای مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا، بخش قابل توجهی از آن مستقیماً به اگزوز خودروهای فرسوده بازمی‌گردد. این فاجعه انسانی، در حالی نادیده گرفته می‌شود که تمرکز بر جبران کسری ارز است.
- یارانه پنهان و هدررفت: یارانه انرژی، در مقایسه با هدررفت سوخت ناشی از فرسودگی، رقم ناچیزی است. افزایش قیمت بنزین تنها صرفه‌جویی اندکی به همراه دارد، اما اسقاط سالانه ناوگان فرسوده، درآمد خالص قابل توجهی ایجاد می‌کند.
- اثرگذاری پایدار: افزایش قیمت بنزین، بدون اصلاح نرخ ارز، دوامی ندارد و با نوسانات ارزی، اثرات آن از بین می‌رود. در مقابل، رفع فرسودگی و اصلاح اساسی مصرف سوخت، منابع بیشتری را برای کشور آزاد می‌کند و آسیب کمتری به اقشار کم‌درآمد وارد می‌سازد.
راه‌حل؛ از قیمت گذر کن، اسقاط کن
با صرف هزینه‌ای اندک برای اسقاط ناوگان فرسوده، می‌توان علاوه بر حل مشکل ناترازی بنزین، از هدررفت میلیاردها تومان منابع مالی کشور جلوگیری کرد و جان هزاران نفر را نجات داد. ادامه رویکرد فعلی، تنها دود بیشتری به هوا می‌فرستد و به جای حل مشکلات، هزینه‌های اقتصادی و انسانی را افزایش می‌دهد. این وضعیت، چیزی جز "خودکشی ملی" با برنامه‌ریزی دولتی نیست.
