فرمان جراحی بزرگ صادر شد/ میلیون‌ها نفر در آستانه حذف از لیست معیشتی
در حالی که میلیون‌ها خانوار ایرانی چشم به واریز ماهانه یارانه‌های نقدی و اعتبار کالابرگ دوخته‌اند، دولت با ابلاغ بخشنامه بودجه ۱۴۰۵، رسماً از طرحی رونمایی کرد که می‌تواند بزرگترین زلزله را در نظام پرداخت‌های حمایتی کشور ایجاد کند.
خبر خوب این است که یارانه نقدی و کالابرگ در سال آینده حذف نمی‌شود؛ اما خبر تکان‌دهنده این است که این کمک‌ها دیگر برای همه نخواهد بود و یک «پاکسازی بزرگ» در راه است.
پایان دوران «پرداخت‌های کورکورانه»
بخشنامه بودجه ۱۴۰۵ که به امضای رئیس‌جمهور رسیده، یک فرمان جنگ تمام‌عیار علیه «اتلاف منابع» و «پرداخت‌های غیرهدفمند» است. دولت به صراحت اعلام کرده که دوران پرداخت یارانه به شکل فعلی به سر آمده و قرار است نظام حمایت معیشتی «بازطراحی» شود. این بازطراحی یک اسم رمز برای یک هدف مشخص است: غربالگری دقیق و حذف میلیون‌ها نفر از لیست دریافت‌کنندگان.
سلاح دولت: «پایگاه رفاه ایرانیان»
اما این جراحی بزرگ چگونه انجام خواهد شد؟ دولت سلاح اصلی خود را معرفی کرده است: «پایگاه داده رفاه ایرانیان». قرار است این پایگاه با تجمیع و تحلیل اطلاعات اقتصادی تمام خانوارها، به یک ابزار قدرتمند برای شناسایی دقیق دهک‌های درآمدی تبدیل شود. در این طرح، تمامی پرداخت‌های حمایتی، از یارانه نقدی گرفته تا حمایت‌های سایر نهادها، زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد تا افرادی که «همپوشانی حمایتی» دارند یا بر اساس داده‌های جدید، نیازمند تشخیص داده نمی‌شوند، از چرخه حمایت حذف شوند.
دو روی سکه: عدالت یا فاجعه معیشتی؟
این طرح یک شمشیر دولبه است. از یک سو، دولت آن را راهی برای تحقق «عدالت» و هدایت منابع به سمت نیازمندترین اقشار جامعه می‌داند؛ اقدامی که می‌تواند به بهبود وضعیت معیشتی دهک‌های پایین کمک کند. اما از سوی دیگر، هرگونه خطا در داده‌ها و الگوریتم‌های این پایگاه می‌تواند به یک فاجعه معیشتی برای خانوارهایی منجر شود که به اشتباه از لیست حذف می‌شوند.
اکنون سؤال بزرگ این است: آیا این جراحی بزرگ، عدالت را به ارمغان می‌آورد و منابع را به دست نیازمندان واقعی می‌رساند، یا زخم‌های جدید و عمیق‌تری بر پیکر معیشت جامعه‌ای که با تورم دست و پنجه نرم می‌کند، باز خواهد کرد؟ پاسخ این سؤال، سرنوشت اقتصادی میلیون‌ها ایرانی را در سال آینده رقم خواهد زد.
