کشاورزی ۱۴.۵ درصد اشتغال را بلعید: فاجعه خاموش یا رانت پنهان؟
اشتغال روستایی با تکیه بر کشاورزی، صنایع تبدیلی و کارآفرینی منجر به توسعه روستایی، احیای روستاها و کاهش مهاجرت و تحولات جمعیتی مثبت می‌شود.
سید مالک حسینی، معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، در کارگاه ملی یادگیری و تبادل تجربیات مربیان کارآفرینی و عاملان توسعه کسب‌وکار زنان روستایی و عشایری، به بررسی وضعیت اشتغال و توسعه روستایی پرداخت.
نابرابری سهم اشتغال و تولید ناخالص داخلی در بخش کشاورزی
حسینی در این نشست، سهم بخش کشاورزی از اشتغال کشور را ۱۴.۵ درصد عنوان کرد و در مقایسه با آن، سهم این بخش از تولید ناخالص داخلی (GDP) را تنها ۷.۳ درصد دانست. این نابرابری، نشان‌دهنده ظرفیت بالقوه بیشتر بخش کشاورزی برای ایجاد اشتغال نسبت به سایر بخش‌های اقتصادی است.
روند تحولات جمعیتی و مهاجرت از روستاها
معاون وزیر کار با اشاره به تحولات جمعیتی ایران در ۷۰ تا ۸۰ سال گذشته، تمرکز اقتصاد ملی بر شهرها را عامل اصلی مهاجرت گسترده از روستاها به شهرها معرفی کرد. وی نسبت جمعیت روستایی به شهری را در دهه‌های ۳۰ و ۴۰ خورشیدی، ۷۰ به ۳۰ عنوان کرد که در حال حاضر این نسبت به حدود ۳۰ درصد روستایی و ۷۰ درصد شهری تغییر یافته است.
کاهش سهم کشاورزی در تولید ناخالص داخلی
بر اساس آمار رسمی، سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی در سال ۱۳۳۸ حدود ۲۴.۳ درصد بود که نشان‌دهنده رونق اقتصادی و تمرکز جمعیتی در روستاها بود. این سهم در سال ۱۳۵۶ به ۸.۷ درصد کاهش و در سال ۱۴۰۳، با احتساب صنایع تبدیلی، به کمی بیش از ۷ درصد رسیده است. سهم صنایع تبدیلی کشاورزی به تنهایی ۳.۸ درصد است.
نقش صنایع تبدیلی در حفظ بافت جمعیتی روستایی
حسینی حفظ پیوستگی صنایع تبدیلی با روستاها را کلیدی برای جلوگیری از دست رفتن بافت جمعیتی روستایی دانست. وی تاکید کرد که صنایع تبدیلی باید با لحاظ الزامات زیست‌محیطی و ایجاد زیرساخت‌های لازم در کلونی‌های روستاها شکل گیرد تا اقتصاد روستایی احیا شود، نه اینکه در شهرک‌های صنعتی حاشیه شهرها مستقر شوند.
هشدار درباره پیامدهای عدم توجه به اقتصاد روستایی
این مقام مسئول هشدار داد که اگر برنامه‌ریزی‌های کلان به سمت بهبود اقتصاد روستایی نرود، پیشرفت‌های حاصله در دسترسی به اینترنت، حمل‌ونقل و خدمات مالی در روستاها، تحولی در اقتصاد و به تبع آن جمعیت مناطق روستایی ایجاد نخواهد کرد.
چالش‌های فرهنگی و اجتماعی و فرصت‌های نوین
معاون وزیر کار به چالش‌های فرهنگی و اجتماعی مانند محدودیت سقف پیشرفت فردی در روستاها و نبود زیرساخت‌های خدماتی و تنوع کسب‌وکاری اشاره کرد. وی در مقابل، نقش مثبت تکنولوژی و توسعه شبکه‌های اجتماعی را در بی‌نهایت کردن سقف آرزوها و ایجاد ارتباطات فرهنگی و تجاری برای روستاییان، مثبت ارزیابی کرد. وی معتقد است ابزارهای ارتباطاتی و اطلاعاتی، امکان ظهور و بروز استعدادها و دسترسی به بازارها را برای روستاییان فراهم کرده و مطلوبیت زندگی در این مناطق و اعتمادبه‌نفس آنان را افزایش می‌دهد.
پیش‌بینی نهضت بازگشت به روستاها
حسینی با ابراز خوش‌بینی، پیش‌بینی کرد که در آینده‌ای نه چندان دور، نهضت بازگشت به روستاها شکل خواهد گرفت، زیرا مردم از شلوغی و پیچیدگی زندگی شهری خسته شده و به دنبال آرامش خواهند بود.
آموزش، کلید موفقیت و فعال‌سازی مزیت‌های منطقه‌ای
وی آموزش را کلید موفقیت در احیای روستاها دانست و بر لزوم ادامه آن در تمام مراحل زندگی تاکید کرد. آموزش‌های کاربردی که به زنجیره‌های ارزش در کسب‌وکارهای روستایی منجر می‌شود، مزیت‌های منطقه‌ای را فعال می‌کند.
زنان روستایی، عاملان اصلی توسعه و پیشنهاداتی برای احیای روستاها
حسینی زنان روستایی را عاملان اصلی توسعه روستایی خواند و از آنان خواست مشارکت مردان و جوانان را در فعالیت‌های اقتصادی روستایی توسعه دهند. وی پیشنهاد داد با کارهای کوچک، مدل‌های بزرگ ساخته شود، بنگاه‌های کوچک به بزرگ متصل گردند، قوانین کار روستایی تسهیل (مانند انعطاف در ساعات کاری) و تولید به روستاها منتقل شود.
تسهیل قوانین کارآفرینی و اهمیت احیای روستاها
معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت کار از سیاست‌گذاران خواست بر زنجیره‌های ارزش تمرکز کرده و قوانین را برای کارآفرینی روستایی تسهیل کنند. وی در پایان تاکید کرد که احیای روستاها نه تنها از حیث اقتصادی، بلکه از نظر اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی نیز از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.
