برنج ایرانی طعمه تات شد! آیا پایان داستان سفره‌های ما رقم خورده است؟
ایران در واردات برنج و خودکفایی آن با چالش‌ها و پیشرفت‌هایی در تحقیقات کشاورزی و همکاری با چین مواجه است.
مصرف برنج به عنوان منبع اصلی تامین کالری در میان شهروندان ایرانی به یک عادت جاافتاده تبدیل شده است. بسیاری از خانوارها حداقل یک وعده غذایی شبانه‌روزی خود را با برنج سپری می‌کنند، که این امر اهمیت فوق‌العاده‌ای به اقتصاد برنج در ایران، مشابه اقتصاد گندم، می‌بخشد.
چالش‌های تولید و واردات برنج
بر اساس بررسی‌ها، میزان تولید متوسط برنج در ایران حدود ۲ میلیون تن و واردات آن ۱.۲ میلیون تن تخمین زده می‌شود. در گذشته، ایران واردات برنج خود را از کشورهایی مانند آمریکا و اروگوئه تامین می‌کرد که از نظر طعم و مرغوبیت با برنج ایرانی قابل مقایسه بودند. اما در دهه‌های اخیر، ایران ناگزیر به وابستگی بیشتر به بازارهای هند و پاکستان شده است. این تغییر جهت تا حدی سیاسی و تا حدی ناشی از اجبار به تهاتر بوده است. تجربه نشان می‌دهد که پیش از کاهش جدی قدرت خرید مردم، حتی گروه‌های کم‌درآمد نیز ترجیح به مصرف برنج ایرانی داشتند. در حال حاضر، قدرت خرید پایین‌تر، مردم را به خرید اکراهی برنج خارجی سوق داده است.
تلاش برای خودکفایی و چالش‌های فنی
پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی، تمایل شدید نهادهای حاکمیتی به خودکفایی در تامین غذا، منجر به اتخاذ تصمیم‌ها و اقداماتی برای افزایش تولید برنج در ایران شد. استفاده از بذرهای پرمحصول و با کیفیت پایین‌تر و همچنین تمرکز بر بذرهای پربازده در دستور کار قرار گرفت. با این حال، عواملی چون کوچک بودن اراضی زیر کشت برنج (حتی کمتر از ۱۰۰۰ متر مربع)، دور بودن از مکانیزاسیون در کشت، داشت و برداشت، و استفاده ناکارآمد از کود و سم، موجب شده تا بازدهی برنج در هر هکتار زمین زیر کشت در ایران، پایین‌تر از میانگین جهانی و کشورهایی مانند هند، پاکستان، اروگوئه، آمریکا و حتی مصر باشد.
خبر ایجاد مرکز تحقیقات مشترک برنج ایران و چین
اخیراً خبری مبنی بر ایجاد مرکز تحقیقات مشترک برنج بین ایران و چین منتشر شده است. معاون وزیر جهاد کشاورزی اعلام کرده که هدف از این مرکز، توسعه ارقام هیبرید و مقاوم به خشکی با عملکرد بیش از ۶ تن در هکتار است. همچنین قرار است ارقام جدید نیشکر چینی با عملکرد دو برابر به کشور وارد شود.
پرسش‌ها و نگرانی‌ها
این خبر پرسش‌هایی را در خصوص رویکرد وزارت جهاد کشاورزی در قبال تولید برنج در ایران مطرح می‌کند. آیا این وزارتخانه تحقیقات علمی جامع و همه‌جانبه‌ای درباره تغییر اساسی تولید برنج از بذرهای ایرانی به چینی انجام داده است؟ در صورت انجام چنین تحقیقاتی، نتایج آن منتشر خواهد شد؟ آیا امکان تعیین تکلیف برای هزاران برنج‌کار ایرانی که نسل در نسل به این حرفه مشغولند، صرفاً از طریق انعقاد قرارداد با یک کشور دیگر وجود دارد؟
همچنین پرسیده می‌شود که آیا وزارت جهاد کشاورزی، به ویژه مدیران دولت چهاردهم، در ۱۴ ماه گذشته گامی در جهت افزایش بازدهی تولید برنج در کشور برداشته‌اند و نتایج آن چه بوده است. تاکید شده است که کشاورزی و زراعت با صنایعی مانند اتومبیل و لوازم خانگی تفاوت دارد و نباید تولید آن را به دیگر کشورها سپرد. این دیدگاه مطرح شده که هیچ کشوری در دنیا آب و خاک خود را به بذرهای دیگر کشورها واگذار نمی‌کند و توصیه شده است که دولت محترم در این زمینه از وزیر توضیحات لازم را دریافت کند.
