طلای نیم‌قرن، ۴۸ میلیون درصد جهش! حباب یا واقعیت؟
تورم، نوسان ارزی و تحریم‌ها باعث سقوط ریال و افزایش قیمت طلا به عنوان پناهگاه سرمایه در بحران اقتصادی ایران شده است.
نیم قرن از سال 1354 تاکنون، قیمت طلا در ایران مسیری شگفت‌انگیز را پیموده است؛ از 22 تومان در آن سال به بیش از 10 میلیون تومان در سال 1404. این رشد 48 میلیون درصدی، فراتر از یک تغییر قیمتی صرف، روایتی است از 50 سال تورم، نوسان ارزی، تحریم و بی‌اعتمادی به پول ملی.
طلا؛ پناهگاه سنتی سرمایه ایرانیان
در حالی که ریال در این پنج دهه ارزش خود را بارها از دست داده، طلا توانسته قدرت خرید را حفظ کرده و به پناهگاه سنتی و محبوب سرمایه‌گذاران ایرانی تبدیل شود. نمودار 50 ساله قیمت طلا نشان می‌دهد که اقتصاد ایران در هر دوره با بحران یا شوک سیاسی مواجه شده، بازار طلا نیز به سرعت واکنش نشان داده و جهش تازه‌ای را تجربه کرده است.
عوامل تاریخی موثر بر جهش قیمت طلا
جنگ هشت ساله و اوایل انقلاب: با آغاز جنگ 8 ساله و همچنین افزایش درآمدهای نفتی در دهه 1350 و سپس وقوع انقلاب، قیمت طلا برای اولین بار با جهش قابل توجهی روبرو شد. محدودیت‌های ارزی ناشی از جنگ در دهه 60، طلا را به کالایی کمیاب و مطمئن بدل کرد.
دهه 1370 و آزادسازی اقتصادی: در اوایل دهه 1370، با اجرای سیاست‌های آزادسازی اقتصادی، قیمت طلا با ثبات نسبی همراه بود. با این حال، در دوره دوم این دهه، همزمان با رشد نسبی قیمت دلار، تقاضا برای طلا افزایش یافته و قیمت آن نیز با سرعت بیشتری رشد کرد. در این دوران، خرید طلا برای بسیاری از خانواده‌ها معادل سرمایه‌گذاری تلقی می‌شد.
دوره اصلاحات و آرامش بازار: در دوره اصلاحات و ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی، سرعت رشد قیمت طلا کاسته شد و بازار طلا در سایه سیاست‌های اقتصادی دولت، آرامش نسبی را تجربه کرد.
تحریم‌ها، کرونا و سقوط ریال؛ آغاز صعودهای جدید
دهه 1380 و 1390؛ نقطه عطف تحریم‌ها: شروع دهه 1380 و تداوم آن در دهه 1390، نقطه عطف تاریخی در رشد شتابان قیمت طلا محسوب می‌شود. تحریم‌های گسترده، جهش قیمت دلار و قطع ارتباط بانکی ایران با جهان، باعث رشد چند برابری بازار طلا شد و طلا از یک دارایی سنتی به پناهگاه اصلی سرمایه تبدیل گشت.
1397 تا 1399؛ نااطمینانی ناشی از برجام و کرونا: خروج آمریکا از برجام، بازگشت تحریم‌ها و بحران کرونا در سال‌های 1397 تا 1399، فضای تازه‌ای از نااطمینانی ایجاد کرد. قیمت هر گرم طلا در این دوره از 400 هزار تومان به بیش از یک میلیون تومان رسید که باور عمومی به امنیت طلا را تثبیت کرد.
دهه 1400؛ ادامه روند صعودی: در دهه 1400، با رشد نقدینگی، تورم مزمن و نوسانات ارزی، روند صعودی این فلز گران‌بها ادامه یافته و طلا رکوردهای قیمتی جدیدی را شکست. قیمت طلای 18 عیار در لحظه تنظیم این گزارش، گرمی 10 میلیون و 538 هزار تومان است؛ عددی که در دهه 1350 قابل تصور نبود.
طلا؛ بیمه‌نامه ایرانیان در برابر سقوط ریال
داده‌های قیمتی 50 سال اخیر نشان می‌دهد که طلا در ایران صرفاً یک فلز گران‌بها نیست، بلکه آینه تمام‌نمای وضعیت اقتصادی کشور است. هر زمان که سیاست‌های پولی و ارزی در مهار تورم ناکام بوده، سرمایه‌ها به سمت طلا سرازیر شده‌اند. طلا برای ایرانیان بیش از یک زینت، نوعی بیمه‌نامه در برابر سقوط ارزش ریال به شمار می‌رود و همین ذهنیت باعث شده بازار طلا، برخلاف بسیاری از بازارهای دیگر، در تمام بحران‌ها زنده و پرتقاضا باقی بماند.
