حذف ارز ترجیحی: انفجار تورم سفره اقشار ضعیف را می‌ترکاند؟
بانک مرکزی با هدف‌گذاری تورم، مدیریت نقدینگی و مداخلات ارزی از طریق ارز ترجیحی و ذخایر ارزی، بر زنجیره توزیع و نرخ ارز تاثیر می‌گذارد.
علیرضا محمدی، مدیر اداره تحقیقات و بررسی اقتصادی بانک مرکزی، در همایش مهار تورم و مداخله ارزی، به تشریح عوامل موثر بر افزایش تورم در کشور پرداخت و دو رویکرد اصلی در این زمینه را برشمرد.
چرایی افزایش تورم؛ دو نگاه متفاوت
محمدی اظهار داشت: رویکرد نخست، رشد نقدینگی را عامل اصلی افزایش تورم و نوسانات نرخ ارز در سال‌های اخیر می‌داند. از این منظر، کاهش منابع ارزی نیز در نوسانات نرخ ارز نقش داشته است. در مقابل، نگاه دوم، نوسانات نرخ ارز را عامل تورم‌زا معرفی می‌کند و معتقد است که انتظارات و نوسانات ارزی پس از سال 97، تورم را افزایش داده و این امر خارج از اختیار سیاست‌گذار بوده است.
هدف‌گذاری تورم و چالش‌های پیش رو
مدیر اداره تحقیقات و بررسی اقتصادی بانک مرکزی با اشاره به تلاش بانک مرکزی برای هدف‌گذاری تورم در سال 99، تصریح کرد: اگرچه هدف‌گذاری رسمی تورم بر روی 22 درصد اعلام شد، اما به دلیل عدم وجود پیش‌نیازهای لازم، بانک مرکزی از این رویکرد عقب‌نشینی کرد. متعاقباً، تمرکز بر هدف‌گذاری‌های پولی و کنترل ترازنامه در دستور کار قرار گرفت که در دو سال اول، منجر به کنترل رشد نقدینگی شد.
تاثیر تحولات اقتصادی و سیاسی بر رشد نقدینگی
محمدی افزود: از نیمه دوم سال 1403، تحولات اقتصادی و سیاسی، از جمله اختلاف نظر میان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی در سیاست‌گذاری ارزی، منجر به افزایش نرخ ارز رسمی و فاصله گرفتن رشد نقدینگی از اهداف تعیین شده گردید و این رقم به حدود 29.1 درصد رسید. همچنین، جنگ دوازده روزه با رژیم صهیونیستی، به دلیل وظیفه بانک مرکزی در حمایت از دولت و تامین مخارج آن، باعث افزایش رشد نقدینگی شد.
نقش مداخلات ارزی در کنترل تورم
این مقام بانک مرکزی تاکید کرد: هدف‌گذاری تورمی و کنترل نقدینگی امری پیچیده است و نیازمند استفاده از ابزارهای مختلفی از جمله مداخلات ارزی است. وی با اشاره به مداخلات ارزی در اواخر دهه هشتاد و اوایل دهه نود، بیان داشت: در گذشته، مداخلات ارزی فاقد هماهنگی لازم با سیاست پولی بود، اما در سال‌های اخیر، بانک مرکزی تلاش کرده است کنترل ذخایر ارزی و طلا را در اولویت قرار دهد.
اهمیت صیانت از ذخایر ارزی و طلای بانک مرکزی
محمدی با اشاره به واردات قابل توجه طلا توسط بانک مرکزی در سال گذشته، گفت: افزایش حجم طلای بانک مرکزی به حفظ ذخایر، به ویژه در شرایط جنگی، کمک کرده و به مدیریت ریسک در شرایط ویژه یاری می‌رساند.
ارز ترجیحی؛ دستاوردها و چالش‌ها
وی در خصوص ارز ترجیحی، اظهار داشت: حذف این ارز آثار نامطلوبی بر معیشت خانوارها، به ویژه اقشار ضعیف، خواهد داشت و این امر به صورت چرخه‌ای بر کالاها و خدمات تاثیر می‌گذارد. محمدی تصریح کرد: بانک مرکزی تاکنون حدود 7.5 میلیارد دلار ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی و دارو تامین کرده است که آثار مثبتی بر معیشت مردم داشته است. مطالعات نشان می‌دهد که این ارز تاثیر مهمی بر اقتصاد کشور داشته است، اما متاسفانه مورد انتقادات زیادی قرار می‌گیرد.
لزوم نظارت بر زنجیره توزیع برای اثربخشی ارز ترجیحی
مدیر اداره تحقیقات و بررسی اقتصادی بانک مرکزی در پایان افزود: برای دستیابی به هدف ارز ترجیحی، علاوه بر بانک مرکزی که وظیفه تامین و تخصیص ارز را بر عهده دارد، سایر نهادها و وزارتخانه‌های متولی، از جمله وزارت صمت، وزارت جهاد و وزارت بهداشت، باید بر زنجیره توزیع نظارت کافی داشته باشند. وی تاکید کرد: بانک مرکزی به طور هفتگی قیمت اقلام اساسی را رصد و به رئیس جمهور اعلام می‌کند و بر لزوم توجه مسئولان به این موضوع تاکید دارد.
