رسوایی 3 ناترازی در بانک آینده؛ نقدینگی، دارایی و بدهی در آستانه فروپاشی
بانک آینده به دلیل ناترازی بانکی و کسری نقدینگی با زیان انباشته در معرض انحلال قرار گرفته است.
با آغاز رسمی فرایند گزیر در بانک آینده از ابتدای آبان ۱۴۰۴، پرونده این بانک خصوصی به ایستگاه نهایی خود رسید. این بانک که در دهه گذشته بارها موضوع بررسی نهادی، تحقیق و تفحص و هشدارهای نظارتی بود، در نهایت به دلیل حجم ناترازی‌ها قادر به ادامه فعالیت نبود.
ناترازی‌های سه‌گانه؛ ریشه‌های بحران بانک آینده
آخرین صورت‌های مالی بانک آینده نشان‌دهنده مواجهه این بانک با سه ناترازی ساختاری عمده در حوزه‌های جریان وجوه نقد، درآمد و هزینه، و دارایی و بدهی است. این ناترازی‌ها که در سال‌های اخیر به نقطه بحرانی رسیدند، تصمیم بانک مرکزی برای اجرای برنامه گزیر و انحلال کنترل‌شده را قطعی کردند.
۱. ناترازی جریان وجوه نقد: بدهی ۳۵۳ همتی و تأثیر ۲۶ درصدی بر پایه پولی
قفل شدن بخش قابل توجهی از دارایی‌های بانک آینده در املاک و مستغلات که نقدشوندگی پایینی دارند، منجر به کسری مزمن نقدینگی در این بانک شد. با کاهش اعتبار بانک آینده در نزد سایر بانک‌ها، اتکای این بانک به اضافه‌برداشت مستمر از منابع بانک مرکزی افزایش یافت. بدهی بانک آینده به بانک‌ها و بانک مرکزی از ۴.۷ همت در سال ۱۳۹۲ به ۲۴۰.۹ همت در سال ۱۴۰۲ و در نهایت به ۳۵۳ همت در اسفند ۱۴۰۳ رسید. این رقم بخش قابل توجهی از کل بدهی شبکه بانکی به بانک مرکزی و همچنین پایه پولی کشور را شامل می‌شود که نشان‌دهنده نقش چشمگیر بانک آینده در خلق پول پرقدرت است.
۲. ناترازی درآمد-هزینه: انباشت زیان تا سطح ۴۶۵ همت
از سال ۱۳۹۶ به بعد، فعالیت اصلی بانک آینده زیان‌ده شد. افزایش شدید هزینه سود سپرده در مقابل رکود درآمد تسهیلات، هزینه‌های مطالبات مشکوک‌الوصول و بدهی‌های مالی، بانک را در مسیر زیان عملیاتی دائمی قرار داد. عدم امکان شناسایی درآمد از تسهیلات معوق و املاک تملیکی، ناتوانی در فروش وثایق و ضعف در خلق درآمدهای جانبی از عوامل تشدیدکننده این وضعیت بودند. زیان انباشته بانک آینده در پایان سال ۱۴۰۲ معادل ۳۲۶ همت و در پایان سال ۱۴۰۳ حدود ۴۶۵ همت بوده است. سرمایه ثبتی بانک توان پوشش این حجم از زیان را نداشته و شاخص‌های نظارتی مانند کفایت سرمایه به‌شدت منفی است.
۳. ناترازی دارایی-بدهی: شکاف ۴۲۵ همتی و دارایی‌های احتمالی موهومی
روند صعودی شکاف میان دارایی‌ها و بدهی‌ها از سال ۱۳۹۶ تا آذر ۱۴۰۳ مشهود است. سرمایه اولیه بانک که در زمان تأسیس تنها ۸۰۰ میلیارد تومان بود، حتی با افزایش سرمایه در سال ۱۳۹۵ به ۱۶۰۰ میلیارد تومان، قادر به پوشش زیان‌های بعدی نبود. از سال ۱۳۹۶ حقوق صاحبان سهام بانک منفی شد و شکاف دارایی-بدهی از ۰.۸ همت در سال ۱۳۹۶ به ۴۲۵.۶ همت در آذر ۱۴۰۳ افزایش یافت. این رقم بر این فرض استوار است که تمام دارایی‌های درج‌شده در ترازنامه واقعی باشند، در حالی که بخش قابل توجهی از دارایی‌ها، به‌ویژه املاک تملیکی و پروژه‌های ساختمانی، ممکن است ارزش‌گذاری غیرواقعی داشته باشند.
گزیر؛ انحلال کنترل‌شده برای حفظ حقوق سپرده‌گذاران
فرآیند گزیر که به معنای «انحلال تدریجی تحت نظارت» است، با هدف حفظ حقوق سپرده‌گذاران خرد، تسویه بدهی‌های بانک و واگذاری دارایی‌ها وارد مرحله اجرایی شده است. هیئت گزیر متشکل از نمایندگان بانک مرکزی، وزارت اقتصاد و صندوق ضمانت سپرده‌ها مسئولیت مدیریت این فرآیند را بر عهده دارد.
به گفته ناظران اقتصادی، بانک آینده اکنون به یک «پرونده تمام‌شده» در نظام بانکی بدل شده است؛ تجربه‌ای پرهزینه که ضعف نظارت در سال‌های گذشته و غلبه دارایی‌های غیرمولد را به عنوان اصلی‌ترین تهدید پایداری بانک‌ها آشکار کرد.
