اولین قربانی سقوط نفت در عربستان مشخص شد
منابع مطلع که نخواستند نامشان فاش شود، می‌گویند یکی از واحدهای صندوق ثروت ملی عربستان Public Investment Fund، از شرکت‌های مشاور خواسته تا امکان‌سنجی طرح فعلی پروژه لاین – که قرار است شهری به طول ۱۷۰ کیلومتر و کاملا بدون خودرو در چارچوب پروژه بزرگ‌تر نئوم باشد – را بررسی کرده و در صورت لزوم، پیشنهاداتی برای تغییر در آن ارائه دهند.
به گفته منابع آگاه، عربستان سعودی از شرکت‌های مشاور خواسته تا بر روی برنامه‌های جاه‌طلبانه ساخت شهر آینده‌نگرانه «لاین» (The Line) برنامه‌ریزی استراتژیک انجام دهند؛ اقدامی که در راستای ارزیابی مجدد اولویت‌های هزینه‌کردهای پروژه‌ای این کشور صورت می‌گیرد.
منابع مطلع که نخواستند نامشان فاش شود، می‌گویند یکی از واحدهای صندوق ثروت ملی عربستان Public Investment Fund، از شرکت‌های مشاور خواسته تا امکان‌سنجی طرح فعلی پروژه لاین – که قرار است شهری به طول ۱۷۰ کیلومتر و کاملا بدون خودرو در چارچوب پروژه بزرگ‌تر نئوم باشد – را بررسی کرده و در صورت لزوم، پیشنهاداتی برای تغییر در آن ارائه دهند.
به گفته این منابع، دولت ممکن است در نهایت به این نتیجه برسد که تغییرات ضروری نیست و پروژه می‌تواند طبق برنامه ادامه یابد. هرگونه اصلاح در برنامه فعلی ابتدا باید به تایید مدیران صندوق سرمایه‌گذاری عمومی و سپس دولت برسد.
ترکش‌های کاهش بهای نفت
به نوشته بلومبرگ، همزمان با رسانه‌ای شدن این خبر، شرکت نئوم در بیانیه‌ای اعلام کرد: «همان‌طور که در پروژه‌های زیرساختی بزرگ و بلندمدت معمول است، بازنگری‌های استراتژیک بخشی از فرآیند طبیعی توسعه بوده و در چندین مرحله انجام می‌شوند. پروژه لاین همچنان یکی از اولویت‌های راهبردی نئوم است و این شرکت بر تداوم عملیات، افزایش بهره‌وری و تسریع پیشرفت‌ها برای تحقق اهداف کلی این چشم‌انداز تمرکز دارد.»
به باور ناظران این ارزیابی نشانه‌ای از تلاش عربستان برای بازتنظیم پروژه‌های خود در چارچوب برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ است؛ برنامه‌ای که هدف آن بازطراحی اقتصاد کشور و فاصله‌گیری از وابستگی به نفت است. کاهش قیمت نفت، جذب سرمایه‌گذاری خارجی کمتر از انتظار و کسری بودجه، عربستان را وادار کرده تا در مورد اولویت‌ها و سرعت اجرای پروژه‌ها تجدیدنظر کند.
در حال حاضر قیمت نفت برنت در حدود ۷۱ دلار به ازای هر بشکه است، در حالی که برآوردهای اقتصاددانان بلومبرگ نشان می‌دهد عربستان برای متعادل کردن بودجه خود به قیمتی در حدود ۹۶ دلار نیاز دارد و اگر هزینه‌های داخلی صندوق سرمایه‌گذاری عمومی برای پروژه‌های ولیعهد را در نظر بگیریم، این رقم به حدود ۱۱۳ دلار می‌رسد.
چالش‌های مدیریتی در نئوم و پروژه‌های وابسته
این بازنگری پس از انتصاب «ایمن المضیفر» به‌عنوان مدیرعامل جدید شرکت نئوم انجام شده است. یکی از اهداف اصلی این ارزیابی، یافتن راه‌هایی برای تجاری‌سازی پروژه لاین عنوان شده است.
برخی دیگر از پروژه‌های نئوم نیز با چالش‌هایی مواجه شده‌اند. برای مثال، پروژه گردشگری لوکس «سیندله» (Sindalah) که سال گذشته معرفی شد، هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. برخی منابع دلیل این تاخیر را مشکلات طراحی اعلام کرده‌اند. نئوم از اظهارنظر درباره وضعیت سیندله خودداری کرده است. صندوق سرمایه‌گذاری عمومی نیز هنوز پاسخی به درخواست رسمی رسانه‌ها برای اظهارنظر نداده است.
لاین؛ پروژه‌ای شاخص اما پرهزینه
پروژه لاین یکی از پرچم‌داران برنامه ۲ تریلیون دلاری محمد بن سلمان، ولیعهد برای ورود عربستان به عصر پس از نفت است. این پروژه زمانی که در سال ۲۰۱۷ معرفی شد، به‌دلیل مقیاس عظیم ساخت‌وسازش، توجه جهانی را جلب کرد. دولت در ابتدا امیدوار بود تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱.۵ میلیون نفر در آن ساکن شوند. در حال حاضر نیز برنامه‌هایی برای ساخت ورزشگاهی بر فراز یک آسمان‌خراش با هدف میزبانی بازی‌های جام جهانی فوتبال ۲۰۳۴ در نظر گرفته شده است.
با این حال، گزارش بلومبرگ در سال گذشته نشان داد که مقیاس پروژه کاهش یافته و مقام‌های مسئول اکنون پیش‌بینی می‌کنند تا پایان دهه، کمتر از ۳۰۰ هزار نفر در این شهر ساکن شوند. در حال حاضر، تنها کارکنان پروژه و کارگران مشغول در مناطق اطراف در این ناحیه حضور دارند.
وقتی نقش‌ها جابه‌جا می‌شوند!
سرمایه‌گذاران مدت‌هاست خواستار منطقی‌سازی پروژه‌های عظیم عربستان شده‌اند. در آخرین گزارش صندوق بین‌المللی پول، از بازبینی‌های مالی جدید دولت عربستان استقبال شده و چنین اقداماتی را تشویق کرده‌اند.
در همین راستا زیاد داوود، اقتصاددان ارشد بازارهای نوظهور در بلومبرگ اکونومیکس بر این باور است که «هر برنامه‌ای که به خرج‌کرد مسئولانه و دوام‌پذیری بلندمدت پروژه‌ها – حتی فراتر از رویدادهایی مانند بازی‌های زمستانی ۲۰۲۹، اکسپو ۲۰۳۰ یا جام جهانی فوتبال ۲۰۳۴ – کمک کند، قابل تقدیر است.» به گفته او «این امر به‌ویژه از این منظر مهم است که عربستان از یک کشور وام‌دهنده خالص به جهان، به یک کشور وام‌گیرنده تبدیل شده است.»
