شوک بزرگ به بن سلمان!

عربستان سعودی از شرکت‌های مشاوره‌ای خواسته است تا برنامه‌های ریاض برای ساخت یک شهر فوق مدرن به طول ۱۷۰ کیلومتر در سواحل دریای سرخ به نام «لاین» (خط) را بازبینی کنند، پروژه‌ای که از ارکان اصلی پروژه عظیم نئوم به شمار می‌رود.

بر اساس گزارشی که بلومبرگ روز دوشنبه منتشر کرد، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان (PIF) از مشاوران خواسته است تا تعیین کنند آیا ساخت این شهرِ بدون خودرو عملی است یا خیر. این گزارش احتمالاً به تردیدها درباره آینده پروژه «لاین» می‌افزاید. در آوریل، فایننشال تایمز گزارش داده بود که مدیرعامل نئوم بازنگری جامعی را درباره این پروژه عظیم عربستان آغاز کرده است.

به نوشته میدل‌ایست آی، نئوم به همراه هتل‌های لوکس حاشیه دریای سرخ و یک پیست اسکی، پروژه شاخص برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ ولیعهد محمد بن سلمان برای تحول اقتصاد کشور و کاهش وابستگی به درآمد نفت است.

بلومبرگ در سال ۲۰۲۴ گزارش داد که عربستان برنامه‌هایش برای پروژه «لاین» را محدود کرده است. به جای پیش‌بینی ساکن شدن ۱.۵ میلیون نفر در این شهر تا سال ۲۰۳۰، مسئولان سعودی انتظار دارند کمتر از ۳۰۰ هزار نفر در آنجا سکونت کنند. همچنین تا سال ۲۰۳۰ فقط ۲.۴ کیلومتر از شهر تکمیل خواهد شد.

شهر بدون خودرو

پروژه «لاین» در سال ۲۰۲۱ با تبلیغات گسترده، توسط ولیعهد محمد بن سلمان رونمایی شد. در یک کلیپ کوتاه، بزرگ‌ترین پیشرفت‌های تکنولوژیکی قرن گذشته انسان، از جمله فرود بر ماه و خلق اینترنت نمایش داده شد و سپس سوال شد: «قدم بعدی چیست؟» و پاسخ آن در قالب سخنرانی تلویزیونی ولیعهد ارائه شد.

اقتصاد عربستان نئوم

او گفت این شهر ۱۷۰ کیلومتری «هیچ خودرو، هیچ خیابان و هیچ انتشار کربن»ی نخواهد داشت و یک میلیون ساکن آن می‌توانند تمامی نیازهای روزانه‌شان، از جمله آموزش و تفریح، را در کمتر از پنج دقیقه پیاده‌روی از خانه تأمین کنند.

ولیعهد همچنین گفت امکان سفر از یک سر «لاین» به سوی دیگر آن در ۲۰ دقیقه وجود خواهد داشت که به واسطه ساخت یک خط راه‌آهن بسیار پرسرعت محقق خواهد شد. در آن زمان، عربستان اعلام کرد که انتظار دارد این شهر ۴۸ میلیارد دلار به اقتصاد کشور کمک کند و ۳۸۰ هزار شغل ایجاد نماید.

عربستان سعودی در کنار اعمال اصلاحات اجتماعی لیبرال، که با سرکوب مخالفان همراه بوده، اقتصاد خود را نیز باز کرده است؛ از جمله قانونی کردن خرید املاک توسط خارجی‌ها در ماه‌های اخیر.

چالش قیمت نفت

با این حال، پروژه‌های عظیم و بلندپروازانه این کشور به دلیل هزینه‌های بسیار بالا و کاهش قیمت نفت با مشکلاتی مواجه شده‌اند. طبق بودجه سال ۲۰۲۵ کشور، نفت همچنان حدود ۶۱ درصد از درآمدهای عربستان را تشکیل می‌دهد. نفت برنت، شاخص بین‌المللی، در بیشتر ماه‌های امسال زیر ۷۰ دلار به ازای هر بشکه معامله شده است.

آرامکو نفت عربستان

برای سال‌ها، عربستان سعودی حامی اصلی محدود کردن عرضه نفت در ائتلاف اوپک پلاس بود. این کشور بیشترین کاهش تولید را در چارچوب اوپک پلاس متحمل شد، در حالی که عراق، امارات متحده عربی و قزاقستان تولید خود را افزایش دادند.

در آوریل، عربستان اوپک پلاس را در یک اقدام غیرمنتظره برای افزایش تولید رهبری کرد، اقدامی که تحلیل‌گران انرژی آن را تلاشی برای تنبیه «متخلفانی» دانستند که محدودیت‌های تولید را رعایت نکرده‌اند. این عرضه جدید فشار بیشتری بر قیمت‌ها وارد کرد.

در همان ماه، بانک گلدمن ساکس در یادداشتی به مشتریان خود، تصویر تاریکی از پروژه‌های عربستان ارائه داد و پیش‌بینی کرد کسری بودجه «نسبتاً قابل توجهی» به وجود خواهد آمد و پروژه‌های عظیم بیشتری محدود خواهند شد.

چالش‌های داخلی

پروژه نئوم پیش از این همچنین با چالش‌های داخلی روبرو شده است. نذمی النصر، مدیر پروژه ساخت نئوم از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴، در نوامبر از سمت خود کناره‌گیری کرد. النصر به دلیل مدیریت خود در پروژه نئوم شهرتی ترسناک پیدا کرده بود. او با افتخار می‌گفت که همه را «مثل برده» به کار واداشته است و گفته بود: «وقتی آن‌ها از پا می‌افتند، من جشن می‌گیرم. این روش من برای انجام پروژه‌هایم است.»

طبق گزارش وال استریت ژورنال، دو مدیر ارشد خارجی دیگر نیز در پایان سال ۲۰۲۴ نئوم را ترک کردند. یکی از آن‌ها به اسلام توهین کرده و اظهارات جنسی زننده‌ای را مطرح کرده بود.

آیمان المضایفر، که پیش از این بخش املاک صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان، با ارزش تقریبی نزدیک به یک تریلیون دلار، را مدیریت می‌کرد، در نوامبر به عنوان مدیرعامل نئوم منصوب شد.