قرارداد جنجالی ایران و روسیه
در شرایطی که هر دو کشور ایران و روسیه با تحریم‌های گسترده بین‌المللی مواجه هستند، تقویت روابط اقتصادی به یک اولویت مشترک تبدیل شده. اما آیا این «همسایگی تحریمی‌ها» می‌تواند به یک اتحاد اقتصادی پایدار منتهی شود یا صرفاً یک تاکتیک کوتاه‌مدت است؟
بر اساس گزارش‌های رسمی، ارزش تجارت ایران و روسیه در سال ۱۴۰۲ به حدود ۵.۳ میلیارد دلار رسیده است. اگرچه این عدد نسبت به سال‌های گذشته رشد محسوسی دارد، اما همچنان تراز تجاری به نفع روسیه باقی مانده. صادرات ایران به روسیه بیشتر شامل محصولات کشاورزی و صنایع غذایی است، در حالی که واردات از روسیه اقلام صنعتی، فلزات، و غلات را در بر می‌گیرد.
چالش‌ها کجاست؟
با وجود گسترش روابط، موانع جدی سر راه این همکاری‌ها وجود دارد:
نبود ارتباط بانکی شفاف به دلیل تحریم‌ها و حضور ایران در فهرست سیاه FATF
ضعف در لجستیک و حمل‌ونقل
نبود زیرساخت‌های دیجیتال و نظام توزیع کالا در روسیه برای محصولات ایرانی
بی‌ثباتی در سیاست‌گذاری‌های ارزی و گمرکی
کارشناسان اقتصادی معتقدند بدون رفع این موانع، امکان تثبیت یک اتحاد پایدار بسیار دشوار است.
کریدور شمال-جنوب؛ فرصت راهبردی
کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب، که از بندرهای روسیه شروع و از طریق ایران به خلیج فارس و هند می‌رسد، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مشترک دو کشور است. این مسیر می‌تواند جایگزینی برای کانال سوئز باشد و به کاهش زمان و هزینه ترانزیت کالا کمک کند.
اجرای کامل این کریدور می‌تواند هم درآمدهای ترانزیتی ایران را افزایش دهد و هم جایگاه آن را به‌عنوان هاب منطقه‌ای تقویت کند.
توافقات استراتژیک؛ حرف تا عمل
توافق ۲۰ ساله همکاری راهبردی بین ایران و روسیه که در سال ۱۴۰۳ به امضا رسید، شامل همکاری‌های اقتصادی، فناورانه، انرژی و امنیتی است. اما هنوز بخش بزرگی از این توافق‌نامه به مرحله اجرایی نرسیده و بسیاری از بندهای آن در حد تفاهم‌نامه باقی مانده‌اند.
نتیجه گیری
روابط اقتصادی ایران و روسیه در مسیر رشد است، اما برای تبدیل این مسیر به یک «اتحاد پایدار»، باید زیرساخت‌های بانکی، ترانزیتی و قانونی بین دو کشور تقویت شود. در غیر این صورت، این همکاری بیشتر یک تاکتیک ضدتحریمی خواهد بود تا یک راهبرد بلندمدت.
