۴ نرخی شدن بنزین از نیمه آذر/ ۴ میلیون خودرو حذف می‌شوند!
شمارش معکوس برای اجرای تصمیم بنزینی دولت آغاز شده و از نیمه آذرماه نرخ بنزین برای گروهی از خودروها به ۵ هزار تومان می‌رسد. این افزایش در شرایطی اجرا می‌شود که از همان ابتدا مقایسه جالبی میان مواضع مسعود پزشکیان قبل از ورود به قدرت و سیاست‌های او پس از استقرار در پاستور شکل گرفته است؛ مقایسه‌ای که به‌ویژه در فضای سیاسی و رسانه‌ای بازتاب گسترده‌ای داشته است.
پزشکیان پیش از ورود به دولت، به‌ویژه در سخنرانی فروردین ۱۴۰۰ در نشست «میز انتخابات جمهور»، از بنزین آزاد با قیمت ۲۰ تا ۲۵ هزار تومان سخن گفته بود؛ البته با این شرط که ۲۰ لیتر سهمیه ماهانه برای هر فرد تعلق گیرد تا کسی که مصرف ندارد بتواند آن را بفروشد. او آن زمان معتقد بود یارانه انرژی را نباید عمدتاً به ثروتمندان رساند. اکنون چهار سال بعد، طبق اعلام دولت، هزینه واردات بنزین به ۷۰ هزار تومان در هر لیتر رسیده و همین عدد مبنای عرضه بنزین سوپر وارداتی خواهد بود.
بر اساس مصوبه جدید، بنزین در ایران از نیمه آذر چهارنرخی می‌شود:
- ۶۰ لیتر با نرخ ۱۵۰۰ تومان
- ۱۰۰ لیتر با نرخ ۳۰۰۰ تومان
- ۱۶۰ لیتر با نرخ ۵۰۰۰ تومان (برای بخشی از خودروها)
- بنزین سوپر وارداتی با نرخ ۷۰ هزار تومان
این سیاست در نخستین مرحله، بیش از ۴ میلیون خودرو را از شمول سهمیه‌های ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی خارج می‌کند.
اما نقطه اختلاف منتقدان همین‌جاست:
پزشکیان در دوره تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ تأکید داشت که «بدون رضایت مردم کاری نمی‌کنیم» و «شوک‌درمانی در دولت چهاردهم وجود ندارد». حتی گفته بود اگر روزی قرار است بنزین گران شود، باید پیش از آن خودروهای کم‌مصرف سه یا چهار لیتری وارد کشور شود تا فشار معیشتی کاهش یابد. اکنون اما تصمیم افزایش ۲ هزار تومانی بنزین در شرایطی اجرا می‌شود که نه واردات خودروهای کم‌مصرف محقق شده و نه خودروسازان داخلی طبق وعده‌های گذشته به فناوری موتورهای کم‌مصرف مسلط شده‌اند.
در آبان ۱۴۰۳، پزشکیان در مجلس از هزینه تمام‌شده ۸ هزار تومانی برای تولید هر لیتر بنزین سخن گفت و تأکید کرد که واردات بنزین در سال جاری ۹۰ هزار میلیارد تومان هزینه داشته و سال آینده این هزینه به ۱۳۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. همچنین گفت هر لیتر بنزین وارداتی بین ۳۰ تا ۴۰ هزار تومان هزینه دارد. او مردادماه نیز صراحتاً اعلام کرد نمی‌تواند اجازه دهد کسانی که چهار برابر مصرف دارند یارانه ۱۵۰۰ تومانی دریافت کنند.
این تغییر تدریجی مواضع از شعار «بدون رضایت مردم کاری نمی‌کنیم» تا پذیرش افزایش قیمت بنزین، نشانه‌ای از فشارهای ساختاری اقتصاد انرژی در ایران است؛ فشاری که هم از سمت مصرف بالای خودروهای فرسوده وارد می‌شود و هم از سمت افزایش هزینه واردات. طبق گزارش‌های رسمی، از میان ۴۲ میلیون خودرو و موتورسیکلت فعال در کشور، ۲۲ میلیون دستگاه فرسوده‌اند؛ عددی که هم مصرف سوخت را بالا نگه می‌دارد و هم آلودگی هوا را تشدید می‌کند.
با وجود دستور صریح پزشکیان در ۲۵ آبان ۱۴۰۴ برای بهینه‌سازی موتور خودروها «در یک سال آینده»، تردید جدی درباره امکان تحقق این تصمیم وجود دارد. همان‌گونه که ورود خودروهای کم‌مصرف نیز تاکنون محقق نشده است.
نکته مهم این است که تقریباً تمام کارشناسان اتفاق‌نظر دارند که اصلاح قیمت سوخت اجتناب‌ناپذیر است، اما همزمان هشدار داده‌اند که این اصلاح نباید بدون اصلاحات تکمیلی در صنعت خودرو، لجستیک، حمل‌ونقل عمومی و رفاه اجتماعی انجام شود. در اقتصادی که شش سال متوالی تورم بالای ۴۰ درصد را تجربه کرده، افزایش قیمت بنزین بدون پیش‌نیازهای اصلاحی، فشار مستقیم به مصرف‌کننده ایجاد می‌کند.
در نهایت، تصمیم دولت روشن است:
از نیمه آذر، بنزین برای بخشی از خودروها ۵ هزار تومان خواهد شد؛ اما اینکه آیا سیاست‌های مکمل از جمله بهینه‌سازی خودروها، واردات خودروهای کم‌مصرف و ارتقای حمل‌ونقل عمومی اجرا خواهد شد یا نه، همچنان پرسشی بی‌پاسخ است.
