دلارِ پسا فرزین: ۱۵ سال بحران بیپایان! پشت پرده استعفا و استیضاح چه بود؟
استعفای فرزین از بانک مرکزی؛ آیا نوسانات دلار و اقتصاد ایران مهار میشود؟
محمدرضا فرزین، رئیسکل بانک مرکزی ایران، برای دومین بار استعفای خود را تقدیم رئیسجمهور کرده است. این خبر در حالی منتشر میشود که گمانهزنیها حاکی از بازگشت عبدالناصر همتی به سکان هدایت بانک مرکزی است. اگرچه هنوز هیچ اطلاعیه رسمی از سوی دولت در خصوص استعفای فرزین و انتصاب مجدد همتی صادر نشده، اما به نظر میرسد تغییر در بالاترین سطح نهاد پولی کشور قریبالوقوع است.
اصرار فرزین بر جدایی و بازگشت همتی
بر اساس اطلاعات موجود، محمدرضا فرزین پیش از این نیز یک بار استعفای خود را مطرح کرده بود که با مخالفت رئیسجمهور مواجه شد. اما به نظر میرسد وی این بار نیز بر جدایی از سمت خود اصرار ورزیده است. عبدالناصر همتی پیش از این در سال ۱۴۰۰ نیز ریاست کل بانک مرکزی را بر عهده داشت که به دلیل شرکت در انتخابات ریاست جمهوری مجبور به کنارهگیری از این سمت شده بود. در صورت تأیید این تصمیم، همتی برای دومین بار سکان هدایت بانک مرکزی را در دست خواهد گرفت.
نوسانات ارزی؛ عامل اصلی تغییر مدیران اقتصادی
بررسی تاریخچه تغییرات روسای کل بانک مرکزی و استیضاح وزرای اقتصادی در ایران نشان میدهد که یکی از مهمترین دلایل این تحولات، نوسانات نرخ ارز بوده است. این تغییرات غالباً با فشار نمایندگان مجلس برای استیضاح یا تغییر مسئولان همراه شده است. از ابتدای دهه ۱۳۹۰ تاکنون، ساختمان میرداماد میزبان شش رئیس کل بانک مرکزی بوده که سه نفر از آنها به دلیل تأثیرپذیری از نوسانات نرخ ارز جای خود را به فرد دیگری دادهاند.
سابقه استیضاح وزرا در پی بحران ارزی
علاوه بر روسای کل بانک مرکزی، برخی وزرای اقتصاد نیز در این بازه زمانی قربانی نوسانات نرخ ارز شدهاند. به عنوان مثال، مسعود کرباسیان، وزیر اقتصاد دولت دوازدهم، در شهریور ۱۳۹۷ و تنها یک ماه پس از پایان همکاری ولیاله سیف، رئیسکل وقت بانک مرکزی، به دلیل نوسانات نرخ ارز استیضاح شد. این روند نشان میدهد که مدیران عالی در هر دو بخش سیاستگذار مالی و سیاستگذاری پولی و بانکی، به شدت تحت تأثیر تحولات بازار ارز قرار دارند.
آیا تغییر رئیسکل، آرامش به بازار ارز بازمیگرداند؟
با هر بار تغییر سکانداران اقتصادی و سیاستگذاران پولی، این پرسش مطرح میشود که آیا با تغییر رئیس کل بانک مرکزی، آرامش به بازار غیررسمی دلار بازخواهد گشت؟ بررسی روند قیمت دلار در بازار آزاد از ابتدای دهه ۱۳۹۰ تاکنون، حاکی از یک الگوی مشترک است: بازار برای مقطعی، ناشی از کنترل انتظارات تورمی، روندی کاهشی به خود گرفته و به آرامش نسبی میرسد، اما پس از مدتی دوباره روند صعودی خود را از سر میگیرد.
به گفته اقتصاددانان و صاحبنظران، مسئله نرخ دلار فراتر از صرفاً تغییر مدیران عالی است. آنها معتقدند که دلایل اصلی پرشهای نرخ ارز شامل تولد ارز چند نرخی در اقتصاد ایران، کنترل دستوری نرخهای ارز تجاری و بازار نیما، و همچنین کاهش درآمدهای نفتی است. این تحلیلگران پیشبینی میکنند تا زمانی که سیاستهای اصلاحی اساسی در دستور کار قرار نگیرد، احتمال بازگشت نرخ ارز به روند صعودی خود وجود دارد.
