مالیاتدهندگان بخوانند: پاداش بهجای فرار مالیاتی؟ طرح جنجالی بخش خصوصی برای نجات اقتصاد
فعالان اقتصادی ملزم به رعایت الزامات مالیاتی پایانههای فروشگاهی و بهرهمندی از مشوقها و معافیتهای مالیاتی برای تحقق عدالت و حکمرانی اقتصادی شدند.
ضرورت بازنگری در نظام مالیاتی؛ از مشوقها به جای معافیت تا عدالت در وصول
فعالان اقتصادی خواستار اجرای کامل قانون ارزش افزوده و پایانههای فروشگاهی هستند
موضوع کارآمدی نظام مالیاتی و جایگاه آن در حکمرانی اقتصادی، سالهاست که در کانون توجه سیاستگذاران، فعالان اقتصادی و نهادهای نظارتی قرار گرفته است. در بسیاری از کشورها، نظام مالیاتی شفاف و منظم، نقش اساسی در تأمین منابع پایدار، هدایت فعالیتهای اقتصادی، ایجاد عدالت اجتماعی و صیانت از سرمایههای ملی ایفا میکند. مالیات بر ارزش افزوده و قوانین مرتبط با پایانههای فروشگاهی، به عنوان ابزارهای کلیدی برای رهگیری جریان کالا و خدمات و جلوگیری از هدررفت منابع عمومی شناخته میشوند که میتوانند دولت را در نظارت بر زنجیره تأمین یاری کرده و مانع ایجاد رانت در تخصیص ارز یا توزیع کالاهای اساسی شوند.
چالشهای اجرای قانون ارزش افزوده
با وجود اهمیت این ابزارها، اجرای قانون ارزش افزوده در ایران با فراز و نشیبهای فراوانی روبرو بوده است. قانونی که قرار بود در سالهای 1387 تا 1390 به طور کامل مستقر شود، همچنان با چالشهای اجرایی و ساختاری دست و پنجه نرم میکند. اجرای ناقص، فراخوانهای مکرر، فشارهای گسترده بر مودیان و اخذ مالیاتهای مضاعف در بخشهایی از زنجیره، نگرانیهای متعددی را برای فعالان اقتصادی ایجاد کرده است. این در حالی است که دولت برای مدیریت منابع عمومی و جلوگیری از شکلگیری رانت، نیازمند یک نظام رهگیری دقیق و یکپارچه در حوزههایی مانند تخصیص ارز ترجیحی برای کالاهای اساسی است.
عدالت در توزیع معافیتها؛ شکافی در نظام مالیاتی
همزمان، بحث درباره عدالت مالیاتی و نحوه توزیع معافیتها به یکی از موضوعات محوری تبدیل شده است. در حالی که نرخ عمومی مالیات در بودجه 18 درصد تعیین شده، برخی صنایع بزرگ با بهرهگیری از معافیتهای خاص، عملاً با نرخهای بسیار پایینتری مواجه هستند. این وضعیت از منظر بسیاری از صاحبنظران، پرسشهای جدی درباره کارآمدی، عدالت و بازدهی نظام مالیاتی ایجاد میکند. در مقابل، سختگیری در اخذ مالیات از فعالان خرد و متوسط، مسدود شدن حسابها و محدودیت در تمدید کارتهای بازرگانی، تصویری نامتوازن از برخوردهای مالیاتی را به نمایش میگذارد.
مشوقها به جای معافیتها؛ ضرورتی برای رشد
در چنین بستری، ضرورت بررسی وضعیت کنونی نظام مالیاتی و تبیین چالشهای موجود، از ساختار اخذ مالیات بر ارزش افزوده گرفته تا نحوه توزیع معافیتها و کارکرد مشوقهای مالیاتی، اجتنابناپذیر است. ابوالفضل روغنی، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران، در گفتگویی با خبرگزاری تسنیم، بر لزوم جایگزینی مشوقهای مالیاتی به جای معافیتها تأکید کرد و گفت: "در نظام مالیاتی ما در یک مورد سختگیرانه مالیات وصول میکنیم و در مورد دیگر کاملاً رها میکنیم."
وی با بیان اینکه طرفدار اخذ مالیات به عنوان راهکار اداره کشور است، اظهار داشت: "در کشور ما، مالیاتستانی بهشدت و سختگیرانه و توزیع آن بسیار ناعادلانه است. عدالت و صداقت در این فرآیند مالیاتی کم است. عدد مالیات دریافتی، عدد بزرگی است با این حال خدمات لازم به صنعتگران ارائه داده نمیشود. در نتیجه این مدل، مالیاتستانی در حال تبدیل شدن به یک مکانیزم بازدارنده است و مشکلات اساسی برای ما به وجود میآورد."
اعتباری شدن حلقههای ارزش افزوده و امکان کنترل زنجیرههای توزیع
روغنی با اشاره به دریافت مالیات بر ارزش افزوده از حلقههای مختلف زنجیره، گاه به صورت مضاعف، بر ضرورت اعتباری شدن پرداخت ارزش افزوده در زنجیره تأکید کرد. وی اطمینان داد که کنترل زنجیرههای توزیع کالا با کمک ارزش افزوده "100 درصد ممکن است" و دستگاههای نظارتی و مالیاتی قادر به مدیریت این مسئله هستند.
لزوم بازنگری در نظام معافیتها
رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران، با اشاره به disparities در توزیع معافیتهای مالیاتی، پیشنهاد کرد که به جای معافیتهای مالیاتی، باید به سمت مشوقهای مالیاتی حرکت کرد. وی افزود: "باید از مشوقها بیشتر از تنبیهات استفاده کنیم. تنبیهات ما کم نیست. اخیراً مسئولان سایپا اعلام کردند که همه حسابهایشان به دلیل مسائل مالیاتی مسدود است و نمیتوانند کاری انجام دهند. یا بسیاری شرکتها و افرادی که عضو اتاق هستند نمیتوانند بروند کارتهای بازرگانی خود را تمدید کنند."
روغنی در پایان تأکید کرد: "در نتیجه کاملاً موافق مالیاتستانی هستم اما عدالت مالیاتی را نیز بهعنوان یک پیششرط میدانم که حتماً این پیششرط باید رعایت شود. بالاخره بر اساس مالیاتی که دریافت میکنیم باید بتوانیم کشور را بسازیم. در جمعبندی باید گفت که مالیاتی زیادی میگیریم، بد میگیریم و در آن عدالت هم وجود ندارد."
