مناطق آزاد در بحران؛ قوانین متغیر، گریزاننده سرمایه!
مناطق آزاد تجاری با رفع بوروکراسی و بهبود زیرساختها، راه را برای جذب سرمایه و توسعه صادرات هموار میکنند.
یک کارشناس ارشد مسائل مناطق آزاد تجاری و اقتصادی، بیثباتی مقررات و تغییرات مداوم سیاستها را عامل اصلی مبهم شدن فضای تصمیمگیری برای سرمایهگذاران و مانع حضور کامل آنها در مناطق آزاد ایران دانست.
مناطق آزاد؛ از اهداف ایجاد تا واقعیت میدانی
کمال ابراهیمی کاوری، تحلیلگر و کارشناس ارشد مسائل مناطق آزاد تجاری و اقتصادی، با اشاره به اهداف اولیه ایجاد این مناطق که شامل جذب سرمایهگذاری، توسعه صادرات و انتقال فناوری بوده است، اظهار داشت: متأسفانه در عمل، بسیاری از سرمایهگذاران داخلی و خارجی با احتیاط، تردید و حتی بیمیلی به مناطق آزاد ایران نگاه میکنند. این پرسش کلیدی مطرح است که چرا مناطقی که باید موتور محرک رشد اقتصادی باشند، در ذهن فعالان اقتصادی به حوزههای پرریسک تبدیل شدهاند.
بیثباتی مقررات؛ سد راه اعتماد سرمایهگذار
ابراهیمی کاوری با بیان اینکه طی سالها، تجربههای دشوار، تصمیمهای ناپایدار و روندهای اداری غیرشفاف، تصویری نامطلوب از مناطق آزاد ایجاد کرده است، تأکید کرد: سرمایهگذار بیش از هر چیز به اطمینان نیاز دارد؛ اطمینان از قوانین پایدار، فرایندهای قابلپیشبینی، تعهد مدیریتی و امنیت اقتصادی. زمانی که این اطمینان وجود نداشته باشد، هیچ مشوقی، حتی معافیتهای مالیاتی، نمیتواند انگیزه کافی برای حضور سرمایهگذاران ایجاد کند.
این کارشناس مناطق آزاد تجاری و اقتصادی، بیثباتی مداوم مقررات و بخشنامهها را یکی از چالشهای اصلی برشمرد و افزود: تغییرات مکرر سیاستها، گاهی حتی بدون دوره گذار، فضای تصمیمگیری را برای سرمایهگذار مبهم میکند. فعال اقتصادی هنگامی که از پابرجا بودن امتیازات امروز در فردای خود اطمینان نداشته باشد، ترجیح میدهد سرمایه خود را به مکانی با ریسک کمتر منتقل کند.
پیچیدگیهای اداری و کمبود زیرساختها
وی همچنین فرایندهای پیچیده اداری و تعدد مراکز تصمیمگیری را از دیگر موانع سرمایهگذاری دانست و تصریح کرد: در حالی که در بسیاری از کشورها، مناطق آزاد با سهولت و سرعت شناخته میشوند، در ایران سرمایهگذار گاه با همان نظام بوروکراتیک معمول مواجه میشود. نبود پنجره واحد واقعی، طولانی شدن صدور مجوزها و تفاوت در تفسیر قوانین توسط مدیران مختلف، تصویری نامطلوب از محیط کسبوکار ایجاد میکند.
ابراهیمی کاوری، نبود زیرساختهای کافی و پایدار مانند انرژی، آب، حملونقل و خدمات لجستیکی را مانع مهم دیگری عنوان کرد و یادآور شد: سرمایهگذار به محیطی نیاز دارد که ریسک توقف تولید یا قطع خدمات حیاتی در آن حداقل باشد. اگرچه در سالهای اخیر پیشرفتهایی صورت گرفته، اما نیازها بسیار گستردهتر از اقدامات انجام شده است.
ضعف خدمات پس از استقرار و تصویر رسانهای
این کارشناس مناطق آزاد تجاری و اقتصادی به ضعف ارائه خدمات پس از استقرار سرمایهگذاری اشاره کرد و گفت: بسیاری از فعالان اقتصادی معتقدند که حمایت نهادهای منطقه آزاد تنها در مرحله جذب وجود دارد و پس از شروع فعالیت، حل مشکلات با کندی و پیگیریهای مکرر انجام میشود. در مقابل، در مناطق آزاد موفق جهان، رابطه میان مدیریت منطقه و سرمایهگذار یک همکاری بلندمدت و مبتنی بر منافع مشترک است.
وی افزود: تصویر رسانهای مناطق آزاد نیز گاه بدون برنامهریزی و بر اساس برداشتهای لحظهای شکل گرفته است. نبود روایتسازی حرفهای باعث شده است که نگاه عمومی و حتی تخصصی نسبت به کارکرد واقعی مناطق آزاد دچار انحراف شود و در چنین فضایی، اعتماد سرمایهگذار نیز تضعیف میگردد.
ظرفیتهای موجود و لزوم بازآفرینی راهبردی
ابراهیمی کاوری با اشاره به ظرفیتهای موجود در مناطق آزاد، تأکید کرد: باوجود همه چالشها، مناطق آزاد ایران همچنان از مزیتهای کمنظیری، از مزیتهای جغرافیایی گرفته تا دسترسی به بازارهای مهم منطقهای، برخوردارند. اما تحقق این ظرفیتها نیازمند بازآفرینی راهبردی و اصلاح مسیر است. زمانی که مناطق آزاد بتوانند تصویر یک بندر امن سرمایه را در ذهن فعالان اقتصادی ایجاد کنند، جریان سرمایهگذاری نهتنها بازمیگردد؛ بلکه تقویت خواهد شد.
تغییر رویکرد؛ گامی به سوی اعتماد و ثبات
این کارشناس مناطق آزاد تجاری و اقتصادی در پایان خاطرنشان کرد: اکنون زمان آن است که از نگاه توصیفی به مناطق آزاد عبور کنیم و رویکردی مبتنی بر اعتمادسازی، شفافیت و ثبات در سیاستگذاری اتخاذ شود. سرمایهگذار زمانی بازمیگردد که باور کند مناطق آزاد ایران نه یک میدان تجربه و خطا، بلکه بستری پایدار برای رشد، نوآوری و سودآوری واقعی هستند.
