فاجعه در راه است: هشدار فوری درباره سرقت گاز از میادین مشترک!
سرمایهگذاری در تجهیزات نوسازی میادین نفت و گاز پیر و مشترک برای افزایش تولید ضروری است.
تجهیزات فرسوده و افت سرمایهگذاری، پایداری تولید نفت و گاز ایران را تهدید میکند.
کاهش چشمگیر سرمایهگذاری در بخش بالادستی
طی بیش از یک دهه گذشته، صنعت نفت ایران با افت محسوس سرمایهگذاری مواجه بوده که این امر بر توان نگهداشت، تعمیر و بهروزرسانی تأسیسات تأثیر مستقیم گذاشته است. متوسط سرمایهگذاری سالانه در بخش بالادستی از حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیارد دلار پیش از سال ۱۳۹۰ به کمتر از ۸ میلیارد دلار در سالهای اخیر کاهش یافته است. طبق گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، نیاز سالانه صنعت نفت برای حفظ ظرفیت فعلی دستکم ۱۵ میلیارد دلار است که نشاندهنده شکاف سرمایهگذاری عظیمی است.
فرسودگی ۶۰ درصدی تأسیسات در میادین پیر
فاصله سرمایهگذاری منجر به عبور بخش قابل توجهی از تجهیزات، خطوط انتقال، توربینها، کمپرسورها و سیستمهای فرآیندی از دوره اقتصادی خود شده است. بر اساس ارزیابی شرکت ملی نفت ایران، حدود ۶۰ درصد از تأسیسات سطحالارضی در میادین پیر، بیش از ۲۰ سال عمر دارند و این رقم در برخی تجهیزات کلیدی به ۳۰ تا ۴۰ سال میرسد. دیوان محاسبات کشور نیز هشدار داده است که استهلاک تأسیسات نفتی از نرخ بازسازی و نوسازی پیشی گرفته است.
افت طبیعی تولید و افزایش هزینهها
کارشناسان پیشبینی میکنند که در صورت ادامه روند فعلی، صنعت نفت ایران در برخی میادین کلیدی با افت طبیعی ۸ تا ۱۲ درصدی تولید در سال مواجه خواهد شد، در حالی که میانگین جهانی این رقم حدود ۵ درصد است. این افت سرمایهگذاری، توسعه را کند کرده و تثبیت ظرفیت موجود را نیز با تردید مواجه ساخته است.
میادین پیر؛ چالش کاهش فشار مخزن و افزایش هزینه نگهداشت
بخش بزرگی از تولید نفت ایران از میادین بالغ و پیر تأمین میشود. در این میادین، نبود سرمایهگذاری بهموقع منجر به کاهش فشار مخزن، افت ضریب بازیافت و افزایش هزینه نگهداشت شده است. کمبود بودجه و محدودیت دسترسی به تجهیزات، اجرای طرحهای ضروری ازدیاد برداشت (EOR/IOR) را محدود یا متوقف کرده است. مدیران سابق شرکت ملی نفت هشدار دادهاند که ادامه روند فعلی، هزینه تولید هر بشکه نفت را در برخی میادین تا دو برابر افزایش داده و حفظ ظرفیت فعلی را با چالش جدی مواجه میسازد.
وضعیت نگرانکننده چاههای نفت و گاز
طبق دادههای منتشرشده، حدود ۴۰ درصد از چاههای فعال در بخش گازی و ۳۰ درصد در بخش نفتی نیازمند تعمیرات اساسی هستند. این تعمیرات به دلیل کمبود دکل، قطعه و محدودیت تأمین مالی به تعویق افتاده است.
میادین مشترک؛ عقبماندگی در رقابت برداشت
تعلل در برداشت از میادین مشترک به معنای فرصت بیشتر برای کشورهای همسایه است. افت سرمایهگذاری، توان برداشت ایران از این میادین را تحت تأثیر قرار داده است. در میدان آزادگان، عراق سطح تولیدی بالاتری نسبت به ایران دارد. همچنین در میدان یادآوران، عراق سرمایهگذاری بیشتری در تکمیل چاهها و احداث تأسیسات انجام داده است. در میادین یاران، توسعه به دلیل کمبود نقدینگی با وقفههای متعدد همراه بوده و در پارس جنوبی، افت فشار برخی فازها بدون اجرای پروژههای فشارافزایی، کاهش تولید را اجتنابناپذیر ساخته است.
نیاز فوری به نوسازی تجهیزات فرسوده
فرسودگی تجهیزات سطحالارضی، از جمله خطوط لوله، مخازن ذخیرهسازی، واحدهای نمکزدایی، توربینها و کمپرسورها، یکی از مهمترین چالشهاست. بیش از ۳۰ درصد از ایستگاههای تقویت فشار گاز نیازمند بازسازی اساسی هستند و بخشی از خطوط لوله انتقال گاز سراسری بیش از ۴۰ سال عمر دارند. برای اورهال، تعمیرات اساسی و جایگزینی تجهیزات سطحالارضی در بخش نفت، حداقل ۵ میلیارد دلار سرمایهگذاری فوری نیاز است، در حالی که بودجه نگهداشت شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در سال ۱۴۰۲ کمتر از نیمی از این نیاز بوده است.
ضرورت جهش سرمایهگذاری و بازطراحی مدلهای مالی
برای جبران عقبماندگی انباشته، صنعت نفت ایران برای حفظ ظرفیت موجود به حدود ۱۵ میلیارد دلار سرمایه در سال و برای افزایش ظرفیت تولید به بیش از ۲۵ میلیارد دلار نیاز دارد. تلاشهای دولت برای جبران کمبود سرمایه از طریق ابزارهای مختلف، طبق ارزیابی کارشناسان، متناسب با نیاز صنعت نبوده است. همچنین، مالیاتهای سنگین بر شرکت نفت، مانع از تأمین هزینه توسعهای و تولید برای سالهای آتی میشود.
راهکارها
کارشناسان معتقدند راهحل مشکلات در افزایش سرمایهگذاری، اجرای پروژههای ازدیاد برداشت، بازطراحی مدلهای قراردادی و تسریع تعمیرات اساسی تأسیسات نهفته است. در غیر این صورت، شکاف ظرفیت تولید با نیازهای کشور و روند برداشت رقبا در میادین مشترک گستردهتر خواهد شد.
