سهم 60 درصدی اجاره و خوراکی‌ها از تورم: مسکن و کالای اساسی، میدان جنگ مهار گرانی!
تورم افسارگسیخته بر مسکن، خوراکی‌ها و اجارهبها، سبد معیشت دهک‌های پایین و میانی، به‌ویژه در تهران را فلج کرده است.
مسکن و خوراکی‌ها؛ دو عامل اصلی تورم در سبد معیشت خانوار
فشار سنگین هزینه مسکن بر دهک‌های پایین و میانی؛ اجارهبها، عامل اصلی تورم
بر اساس تازه‌ترین داده‌های مرکز آمار، بیش از 60 درصد تورم خانوارها از دو بخش «خوراکی‌ها» و «اجاره مسکن» ناشی می‌شود. این وضعیت، مسکن را به اصلی‌ترین نقطه اصابت تورم برای بسیاری از خانوارها، به‌ویژه در دهک‌های پایین و میانی، تبدیل کرده است. در دهک‌های پایین، تا 53 درصد از درآمد صرف هزینه مسکن می‌شود و حتی در دهک‌های میانی نیز این سهم بین 35 تا 45 درصد متغیر است. این ارقام نشان‌دهنده فشار قابل توجهی است که هزینه مسکن بر معیشت خانوارها وارد می‌کند.
وزن بالای اجاره در تورم؛ چالش جدی برای مستأجران
بررسی ضرایب اهمیت در آبان ماه سال جاری نشان می‌دهد که بخش «اجاره مسکن و خدمات مرتبط» به تنهایی بیش از 33 درصد از وزن تورم را به خود اختصاص داده است. این در حالی است که «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» نیز حدود 29 درصد از وزن تورم را شامل می‌شوند. مجموع این دو بخش، یعنی بیش از 60 درصد از تورم رسمی، مستقیماً بر سبد معیشت خانوارها تأثیر می‌گذارد. این وضعیت به آن معناست که افرادی که مستأجر هستند و از بسته‌های حمایتی معیشتی بهره‌مند نیستند، بخش قابل توجهی از تورم رسمی را به طور مستقیم تجربه می‌کنند.
تفاوت معنادار تهران با میانگین کشور؛ پایتخت در خط مقدم فشار تورم مسکن
در حالی که میانگین کشوری نشان می‌دهد حدود 64.2 درصد خانوارها در سال 1402 مالک مسکن بوده‌اند، این الگو در کلان‌شهر تهران تفاوت چشمگیری دارد. آمارها حاکی از آن است که 51 درصد جمعیت تهران مستأجر هستند و واحدهای اجاره‌ای بیشترین سهم را در ساختار سکونتی پایتخت دارند. علاوه بر این، در تهران، وزن کالاهای غیرخوراکی، که مسکن بزرگ‌ترین جزء آن است، به حدود 80 درصد می‌رسد. این ارقام نشان می‌دهد در شهری مانند تهران، با توجه به سهم بالای جمعیت مستأجر و وزن بالای بخش غیرخوراکی در تورم، فشار تورم ناشی از اجارهبها و خدمات مرتبط با مسکن، بسیار شدیدتر از میانگین کشور است.
پیامدهای سیاستی؛ دو راهکار کلیدی برای کاهش فشار تورم
داده‌های موجود دو مسیر اصلی برای سیاست‌گذاری اقتصادی با هدف کاهش «اصابت تورم» به خانوارها را روشن می‌سازد: تمرکز بر خانه‌دار کردن مردم و حمایت از اقلام اساسی و خوراکی‌ها.
1. تمرکز بر خانه‌دار کردن مردم: با توجه به سهم بالای اجاره در سبد هزینه‌های خانوار، افزایش عرضه مسکن از اهمیت حیاتی برخوردار است. احیای طرح‌های نیمه‌تمام مانند مسکن مهر و نهضت ملی مسکن، توسعه پهنه‌های شهری، افزایش زمین‌های قابل ساخت و تقویت ابزارهای تأمین مالی ساخت، باید در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد. در شهرهایی مانند تهران، کاهش جمعیت مستأجر از طریق افزایش ساخت‌وساز گسترده، لازمه مهار اثر تورم بر معیشت است.
2. تمرکز بر کالاهای اساسی و خوراکی‌ها: از آنجا که حدود 30 درصد از وزن تورم از بخش خوراکی‌ها ناشی می‌شود، تقویت سیاست‌های حمایتی در این حوزه ضروری است. اختلاف نظر در شیوه حمایت، از تخصیص ارز ترجیحی تا اعطای کمک‌های نقدی و کالا برگ، بر اهمیت این موضوع می‌افزاید.
در نهایت، مدیریت اثر تورم در ایران، به‌ویژه در کلان‌شهرها، نیازمند رویکردی جامع است که نه تنها کنترل قیمت‌ها، بلکه تقویت سیاست‌های مسکن‌سازی و تأمین کالاهای اساسی را در بر گیرد. این دو محور می‌توانند در کاهش قابل توجه اصابت تورم به سفره و معیشت مردم نقش داشته باشند و در کنار سیاست‌های کلان اقتصادی، به ثبات اجتماعی و معیشتی کمک کنند.
