10 همت برای 11 میلیون موتورسیکلت فرسوده؛ بودجه‌ای که بحران را تشدید می‌کند
نوسازی موتورسیکلت‌های فرسوده با تسهیلات بانکی، گامی اقتصادی و زیست‌محیطی برای کاهش آلایندگی و مصرف سوخت.
رئیس انجمن تولیدکنندگان موتورسیکلت، با اشاره به پیش‌بینی منابع مالی گسترده برای اجرای طرح جایگزینی موتورسیکلت‌های فرسوده، بر لزوم افزایش بودجه و تعیین قیمت عادلانه برای خرید موتورسیکلت‌های اسقاطی تأکید کرد.
ناوگان فرسوده موتورسیکلت: چالشی زیست‌محیطی و اقتصادی
آمارها حاکی از تردد حدود 14 میلیون موتورسیکلت در کشور است که بیش از 11 میلیون دستگاه از این تعداد، فرسوده محسوب می‌شوند. این حجم عظیم از موتورسیکلت‌های قدیمی، علاوه بر آلایندگی بالا و مصرف سوخت زیاد، فاقد استانداردهای نوین ایمنی و زیست‌محیطی هستند. طرح نوسازی که در تهران با 3500 دستگاه آغاز شده، در مقایسه با وسعت مشکل، تنها قطره‌ای در اقیانوس است. حتی هدف‌گذاری 70 هزار نوسازی در سال آینده نیز، در صورت تحقق، تنها 0.6 درصد از ناوگان فرسوده را پوشش خواهد داد که نشان‌دهنده عدم تناسب طرح با ابعاد واقعی مشکل است.
ناهماهنگی تسهیلات با قدرت خرید اقشار کم‌درآمد
اگرچه تسهیلات 120 و 150 میلیون تومانی همراه با وام بلاعوض در نگاه اول جذاب به نظر می‌رسد، اما با در نظر گرفتن قدرت خرید واقعی جامعه هدف، تصویر متفاوتی نمایان می‌شود. بخش عمده دارندگان موتورسیکلت‌های فرسوده، شامل پیک‌های موتوری، کارگران و اقشار کم‌درآمد هستند. این گروه اغلب توانایی بازپرداخت اقساط سنگین، ارائه چک و سفته، یا پوشش هزینه‌های بیمه و پلاک‌گذاری را ندارند. از این رو، طرح از همان ابتدا با خطای طراحی در مخاطب‌شناسی مواجه است، زیرا موتورسیکلت فرسوده برای این افراد بیشتر یک ضرورت معیشتی است تا وسیله تفریحی، و سیاست اعتباری طرح با الگوهای درآمدی آن‌ها همخوانی ندارد.
چالش‌های زیست‌محیطی در فرایند اسقاط
در بسیاری از کشورها، فرآیند اسقاط موتورسیکلت با سازوکارهای دقیق بازیافت، بازیابی قطعات و رعایت استانداردهای زیست‌محیطی همراه است. اما در ایران، اسقاط عمدتاً به معنای "خروج کاغذی" موتورسیکلت از چرخه و تحویل آن به مراکز معدوم‌سازی است. فقدان مسیر مشخص برای بازیافت باتری‌ها و سایر اجزای موتورسیکلت‌های برقی، از ابتدا چالش‌های زیست‌محیطی جدی را برای این بخش از طرح ایجاد می‌کند. در نتیجه، طرح در حوزه برقی‌سازی نیز از مقیاس لازم برای پایداری فاصله دارد.
ضرورت الزام‌آور بودن طرح و نبود سیاست‌های مکمل
یکی دیگر از نکات کلیدی، نبود سیاست مکمل الزام‌آور در طرح است. هیچ مکانیزم تنبیهی مشخصی برای ادامه استفاده از موتورسیکلت‌های فرسوده در نظر گرفته نشده است. بدون اجبار قانونی، انگیزه مالی طرح تنها در صورتی مؤثر خواهد بود که وام‌ها بسیار جذاب، در دسترس و آسان باشند که در حال حاضر این‌گونه نیست. به عبارت دیگر، انگیزه مثبت ارائه شده، اما مانع منفی یعنی ادامه استفاده از موتورسیکلت‌های فرسوده حذف نشده است. این وضعیت منجر به ادامه تردد میلیون‌ها موتورسیکلت دودزا در خیابان‌ها می‌شود.
پیش‌بینی منابع مالی و جزئیات طرح نوسازی
ابوالفضل حجازی، رئیس انجمن تولیدکنندگان موتورسیکلت، از پیش‌بینی منابع مالی 10 همتی برای اجرای طرح جایگزینی موتورسیکلت‌های فرسوده خبر داد. این منابع با هماهنگی انجمن موتورسیکلت، بانک قرض‌الحسنه مهر و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) تأمین شده است. تا کنون ظرفیت اجرای طرح برای 110 هزار متقاضی فراهم شده است. طبق این طرح، مالکان موتورسیکلت‌های فرسوده با دریافت تسهیلات بانکی 120 میلیون تومانی و فروش موتور اسقاطی خود با قیمت 18 تا 36 میلیون تومان، قادر به خرید موتورسیکلت جدید خواهند بود.
تعیین قیمت عادلانه؛ کلید موفقیت طرح
حجازی در خصوص قیمت محصولات جدید توضیح داد که قیمت موتورسیکلت‌های 180 و 200 سی‌سی حدود 190 میلیون تومان است و خریداران با استفاده از تسهیلات و پرداخت مابه‌التفاوت، می‌توانند این موتورها را تهیه کنند. وی شرط اساسی موفقیت طرح را تعیین قیمت واقعی برای خرید موتورهای فرسوده دانست تا انگیزه کافی برای تعویض در میان مردم ایجاد شود. وی همچنین به محدودیت منابع مالی اشاره کرد و گفت که بودجه فعلی پاسخگوی حجم 5 میلیون موتورسیکلت فرسوده در کلان‌شهرها نیست.
افزایش بودجه؛ راهکار نوسازی گسترده
رئیس انجمن تولیدکنندگان موتورسیکلت تأکید کرد که با افزایش بودجه طرح، امکان نوسازی گسترده ناوگان فرسوده فراهم خواهد شد. در صورت تأمین منابع کافی، می‌توان ظرف سه سال بخش عمده موتورسیکلت‌های فرسوده را از سطح شهرها جمع‌آوری و ناوگان را اصلاح کرد.
