کشف پشت پرده واردات موبایل: تخلف تجاری با پوشش مسافری؟
اختلافات کارشناسی در ارزش‌گذاری تلفن همراه، ترخیص کالا در گمرک را با چالش مواجه کرده و بازار موبایل را تحت تاثیر قرار داده است.
ارزش‌گذاری کالا؛ چالش اصلی واردکنندگان تلفن همراه در گمرک
نقطه پرانتقاد در تشریفات ترخیص؛ اختلاف رویه تجاری و مسافری
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که طی سال‌های اخیر همواره مورد انتقاد واردکنندگان تلفن همراه بوده، ارزش‌گذاری کالا است. این مسئله مستقیماً به دایره ارزش در گمرک بازمی‌گردد و از آنجا که مبنای محاسبه حقوق و عوارض گمرکی است، اختلافات کوچک در ارزش اظهارشده یا تعیین‌شده می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر سود یا زیان واردکننده تأثیر بگذارد.
تخصیص گمرکات و تأثیر بر جریان واردات
تلفن همراه برخلاف بسیاری از کالاهای وارداتی، تنها از گمرکات تخصصی امکان ترخیص دارد. همین تخصیص محدود موجب شده است تا هرگونه تغییر، تأخیر یا اختلاف‌نظر در این گمرکات، بلافاصله روی جریان واردات و نهایتاً بازار تأثیر بگذارد.
اختلاف ارزش‌گذاری؛ عامل ناهماهنگی هزینه‌ها و افزایش ریسک
فعالان بازار موبایل معتقدند اختلاف میان ارزش واقعی و ارزش‌گذاری‌شده در برخی مدل‌ها، موجب بروز ناهماهنگی‌هایی در هزینه‌ها شده و به افزایش ریسک فعالیت در این بازار دامن زده است. این موضوع به‌ویژه در سال‌هایی که نوسانات نرخ ارز شدید بوده، حساسیت بیشتری پیدا کرده است.
مناقشه ارزش‌گذاری مسافری در برابر تجاری
بحث ارزش‌گذاری تلفن همراه طی سال‌های اخیر بارها در مرکز انتقاد واردکنندگان قرار گرفته و یکی از مناقشه‌برانگیزترین بخش‌های فرآیند ترخیص بوده است. یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است که چرا برخی موفق شدند کالای کاملاً تجاری را با ارزش‌گذاری «مسافری» ترخیص کنند؟ این موضوع زمانی حساس شد که بخشنامه‌های گمرکی در این‌باره متناقض بود و پس از مدتی، گمرک تأکید کرد ترخیص کالای تجاری با ارزش مسافری مجاز نیست. این تناقض باعث شد بسیاری از فعالان بازار بپرسند که آیا ترخیص انجام شده با ارزش مسافری تخلف بوده است یا خیر و چرا امکان‌پذیر شده است.
کاهش هزینه‌ها و افزایش رانت با مسیر مسافری
به گفته واردکنندگان، اختلاف میان «ارزش‌گذاری مسافری» و «ارزش‌گذاری تجاری» بسیار قابل‌توجه است و استفاده از مسیر مسافری می‌تواند علاوه بر سرعت ترخیص، در برخی موارد هزینه‌های گمرکی را نیز کاهش دهد. این موضوع اکنون یکی از اصلی‌ترین محورهای مطالبه‌گری واردکنندگان است، چون ارزش‌گذاری اولین و مهم‌ترین گام محاسبه حقوق ورودی است و کوچک‌ترین اختلاف در آن به‌صورت مستقیم بر هزینه واردات، سود تاجر و قیمت نهایی بازار اثر می‌گذارد.
اختلاف نظر در بررسی کارشناسی کالا
در کنار ارزش‌گذاری، فرآیند بررسی کارشناسی کالا نیز از نقاط محل اختلاف میان فعالان حوزه واردات و گمرک بوده است. برخی واردکنندگان اعتقاد دارند مدل کارشناسی و ترخیص در گمرکات تخصصی کشور، «متناوب» و وابسته به نظر کارشناسان مختلف است، امری که به گفته آنان باعث تفاوت در سرعت و نوع تصمیم‌گیری در پرونده‌های مشابه می‌شود. در مقابل، برخی کارشناسان گمرکی این ادعا را رد کرده و تأکید دارند که اصول کارشناسی و روند ترخیص در تمام گمرکات کشور یکسان است و تفاوت‌های ادعایی بیشتر ناشی از تنوع پرونده‌ها، نوع کالا و کیفیت مستندات ارائه‌شده است.
خان پنجم زنجیره اقتصاد موبایل
این گزارش بخشی از سلسله تحلیل‌های «اقتصاد تلفن همراه» است که روند تجارت تلفن همراه را در هفت مرحله کلیدی بررسی می‌کند. «خان پنجم» این زنجیره، یعنی گمرک (ارزش‌گذاری و کارشناسی) و تشریفات ترخیص، همچنان یکی از پرچالش‌ترین و حساس‌ترین مراحل واردات این کالا است. حل اختلافات ارزش‌گذاری، شفاف‌سازی ضوابط کارشناسی و یکپارچه‌سازی فرآیندهای گمرکی از مطالاتی است که واردکنندگان بارها بر آن تأکید کرده‌اند.
با توجه به نقش حیاتی موبایل در اقتصاد دیجیتال کشور، به نظر می‌رسد اصلاح و تسهیل این مرحله می‌تواند تأثیر مستقیم و قابل توجهی بر بازار و مصرف‌کننده نهایی داشته باشد.
