افشای هزینه نجومی تولید خودرو در ایران: دلار به داد صنعت خودرو رسید؟
تحریم‌ها و قیمت‌گذاری دستوری بانک مرکزی، تولید و مونتاژ خودرو را تحت تاثیر قرار داده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی با عنوان «پایش دوره‌ای شاخص‌های ترسیم‌کننده وضعیت صنعت خودرو» اعلام کرد که به طور متوسط برای تولید هر خودرو در داخل کشور، ۲ هزار دلار ارز مصرف می‌شود. این گزارش تاکید دارد که نبود یک نظام انگیزشی کارآمد و ساختار تعرفه‌ای نامناسب، صنعت خودروسازی ایران را به سمت مونتاژکاری سوق داده است.
گرایش خودروسازان به سمت مونتاژکاری
عدم تناسب بین هزینه تمام شده تولید و قیمت‌گذاری دستوری، افزایش هزینه‌های اولیه و سود کمتر، شرکت‌های خودروسازی را به سوی مونتاژ خودروهای وارداتی هدایت کرده است. مونتاژکاری، راهی کوتاه‌مدت و کم‌هزینه برای شرکت‌ها محسوب می‌شود تا بتوانند بدون پذیرش ریسک تولید، سریع‌تر محصول خود را به بازار عرضه کنند. چالش‌های اقتصادی، تحریم‌ها، فقدان زیرساخت‌های فناورانه و عدم حمایت از خودروسازان داخلی، این گرایش را تشدید کرده است.
تخصیص ۵.۳ میلیارد دلار ارز به صنایع حمل و نقل و خودرو
بر اساس گزارش بانک مرکزی، صنایع حمل و نقل و خودرو از ابتدای سال جاری تا ۱۷ آبان ماه، ۵ میلیارد و ۲۹۶ میلیون دلار از طریق مرکز مبادله ارز و طلای ایران دریافت کرده‌اند که معادل ۲۱ درصد از کل ارز تخصیصی به صنایع مختلف است. نکته قابل توجه این است که بیش از نیمی از این منابع ارزی به شرکت‌هایی اختصاص یافته که فعالیت اصلی آن‌ها مونتاژ خودروهای خارجی است، نه تولید واقعی. به همین دلیل، سهم مونتاژکاران از منابع ارزی تخصیص یافته تقریباً دو برابر شده است.
عوامل تشدیدکننده مونتاژکاری
کارشناسان معتقدند عواملی چون قیمت‌گذاری دستوری توسط نهادهایی مانند سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و شورای رقابت، ناترازی انرژی، زیان انباشته شرکت‌ها، افزایش هزینه‌های تولید و محدودیت در تخصیص ارز، منجر به کاهش آمار تولید و گرایش به سمت مونتاژکاری شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد تولید سه خودروساز بزرگ کشور در نیمه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۲ درصد کاهش یافته و مجموعاً ۴۰۴ هزار و ۴۶۱ دستگاه خودرو تولید شده که ۵۶ هزار و ۱۲۲ دستگاه کمتر از سال قبل است. هرچند، ایران خودرو روند مثبتی در تولید داشته است.
نقش سیاست‌گذاری در گرایش به مونتاژکاری
امیرحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو، بیان داشت که سیاست‌گذاری‌ها و قوانین مجلس و دولت، تولیدکنندگان را به سمت مونتاژکاری سوق می‌دهد. وی اشاره کرد که دو شرکت بزرگ خودروساز نیز به سمت مونتاژکاری روی آورده‌اند و بخش باقی‌مانده داخلی‌سازی سودآور نیست. زیان انباشته ۳۰۰ هزار میلیارد تومانی در ایران خودرو و سایپا، مسیر تولید را کند کرده و در مقابل، مونتاژکاران سود بیشتری کسب می‌کنند.
ضرورت اصلاح قوانین و سیاست‌ها
در مجموع، سیاست‌گذاری‌های فعلی، قیمت‌گذاری دستوری و ساختار تعرفه‌ای، خودروسازان را از مسیر تولید واقعی به سوی مونتاژکاری و واردات هدایت کرده است. این روند نشان‌دهنده نیاز مبرم به اصلاحات اساسی در قوانین و سیاست‌های مرتبط با صنعت خودرو است.
