8 هزار خودرو در انبار گمرک؛ بحران ارزی پشت پرده تاخیر در ترخیص؟
تغییرات تعرفه پلکانی واردات خودرو توسط وزارت صمت برای خروج از رکود بازار و ترخیص خودروها.
وزارت صمت از نظام پلکانی تعرفه واردات خودرو رونمایی کرده است؛ طرحی که بر اساس آن تعرفه‌ها متناسب با حجم موتور و نوع مصرف سوخت خودرو تعیین می‌شود. هدف این اقدام، ایجاد عدالت تعرفه‌ای، حمایت از خودروهای اقتصادی و مهار واردات خودروهای گران‌قیمت عنوان شده است.
رکود در بازار خودرو؛ گمرکات در انتظار ترخیص
اجرای نظام تعرفه‌ای جدید واردات خودرو در حالی صورت گرفته که بازار خودرو در وضعیت رکود و کاهش معاملات قرار دارد. فعالان بازار معتقدند از زمان اعلام تعرفه‌های جدید، خرید و فروش تقریباً متوقف شده است و بیشتر خریداران منتظر مشخص شدن اثر تعرفه‌ها بر قیمت نهایی خودروها هستند. از سوی دیگر، کندی روند ترخیص خودروهای وارداتی از گمرک موجب کمبود عرضه در بازار شده است.
تأثیر کوتاه‌مدت تعرفه‌های پلکانی بر بازار آزاد
- افزایش رکود معاملاتی: خریداران و فروشندگان تا زمان روشن شدن جزئیات نهایی تعرفه‌ها، از معاملات دست کشیده‌اند و بازار وارد فاز «انتظار» شده است.
- افزایش قیمت خودروهای لوکس: خودروهایی با حجم موتور بالا به دلیل پیش‌بینی افزایش تعرفه، در بازار آزاد با رشد قیمت مواجه می‌شوند.
- کاهش جذابیت خودروهای گران‌قیمت برای واردکنندگان: واردکنندگان به سمت خودروهای اقتصادی‌تر و کم‌مصرف‌تر سوق داده می‌شوند تا هزینه تعرفه کمتری پرداخت کنند.
- افزایش نوسان قیمت در کوتاه‌مدت: تا زمانی که خودروهای وارداتی با تعرفه جدید وارد و ترخیص نشوند، بازار در حالت ناپایدار باقی می‌ماند.
ابهام در تخصیص ارز و عقب‌ماندگی واردات
مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو، ضمن استقبال از نظام تعرفه‌ای جدید، بر وجود مشکلات فراتر از تعرفه‌ها تأکید کرد. وی با اشاره به باقی ماندن حدود 8 هزار خودرو در گمرکات کشور به دلیل عدم تعیین تکلیف ارزی، از عقب‌ماندگی برنامه واردات انتقاد کرد. دادفر افزود که تا پایان سال 1404 قرار بود حدود 100 هزار خودرو وارد شود، اما تاکنون تنها 25 هزار خودرو عرضه شده است که این میزان نمی‌تواند پاسخگوی نیاز بازار باشد.
سامانه یکپارچه عرضه؛ ابزاری برای دخالت حداکثری
دادفر همچنین بر لزوم شفافیت اطلاعات شرکت‌های واردکننده خودرو تأکید کرد و گفت که این شفافیت می‌تواند بسیاری از چالش‌ها را برطرف کند. وی در خصوص عملکرد سامانه یکپارچه عرضه خودروهای وارداتی گفت: «سامانه عرضه خودروها که قرار بود با سازوکار کمترین تقلب و بیشترین نظارت عمل کند، به ابزاری برای دخالت حداکثری تبدیل شده است و امروز سامانه جامع فروش برخلاف مصوبات شورای رقابت است؛ چراکه در این ساختار، دولت هم تخصیص‌دهنده ارز است و هم فروشنده خودرو و بخش خصوصی عملاً حذف شده و واردکنندگان نیز به کارگزار دولت تبدیل شده‌اند.»
چشم‌انداز بلندمدت و چالش‌های پیش رو
کارشناسان معتقدند اجرای نظام پلکانی تعرفه در بلندمدت می‌تواند به تنوع در عرضه خودروهای اقتصادی، کاهش مصرف سوخت و افزایش رقابت در بازار داخلی منجر شود. با این حال، در کوتاه‌مدت این سیاست موجب افزایش رکود و نوسان در بازار آزاد شده است. فعالان بازار معتقدند اگر فرآیند تخصیص ارز و ترخیص خودروها تسریع نشود، اجرای نظام تعرفه‌ای جدید تأثیر عملی چندانی بر بهبود وضعیت بازار نخواهد داشت.
لزوم هماهنگی سیاست‌گذاری و اجرای عملی
اجرای نظام پلکانی تعرفه گامی مثبت در جهت اصلاح ساختار واردات و عدالت تعرفه‌گذاری محسوب می‌شود، اما این سیاست بدون شفافیت در عملکرد واردکنندگان، تخصیص به‌موقع ارز و تسهیل ترخیص خودروها به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. بازار خودرو در حال حاضر نیازمند هماهنگی میان سیاست‌گذاری تعرفه‌ای و اجرای عملی در سطح گمرک و نظام ارزی است تا مسیر از رکود به سمت تعادل واقعی تغییر کند.
