فروش خالی نهاده‌ها: ۱۵ هشدار بی‌اثر به وزارت جهاد کشاورزی؛ فاجعه در راه است؟
سازمان بازرسی کل کشور با ارسال گزارشی به قوه قضاییه، تخلفات صورت گرفته در سامانه بازارگاه نهاده‌های دامی از جمله خالی‌فروشی را اعلام کرد.
سازمان بازرسی کل کشور از تخلفات گسترده در واردات نهاده‌های دامی خبر داد؛ رئیس قوه قضاییه بر پیگیری جدی تأکید کرد
در ماه‌های اخیر، کمبود و گرانی نهاده‌های دامی به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های تولیدکنندگان بخش کشاورزی و دامپروری کشور تبدیل شده است. بررسی‌های سازمان بازرسی کل کشور نشان می‌دهد که تخلفات گسترده‌ای در فرآیند ثبت سفارش و توزیع نهاده‌ها رخ داده است؛ به طوری که در مواردی، کالاهایی که هنوز وارد کشور نشده‌اند، به فروش رسیده‌اند.
افشای ابعاد تازه‌ای از نابسامانی در بازار نهاده‌های دامی
بر اساس گزارش‌ها، برخی واردکنندگان بدون بارگیری کالا از مبدأ خارجی، با ثبت کوتاژ گمرکی غیرواقعی و درج آن در سامانه بازارگاه، نهاده‌ها را به مرغداران و دامداران فروخته و مبالغ کلانی دریافت کرده‌اند، اما در عمل هیچ نهاده‌ای تحویل نداده‌اند. این موضوع باعث شده تا تولیدکنندگان ماه‌ها در انتظار دریافت نهاده باقی بمانند و متحمل خسارات فراوانی شوند.
ثبت کوتاژ‌های گمرکی غیرواقعی در فرآیند واردات کالا
رئیس قوه قضاییه در این زمینه اظهار داشت: "بعضی اوقات شاهد هستیم که فرآیند ثبت سفارش برای واردات کالا طی می‌شود، اما کالای مورد نظر وارد کشور نمی‌شود. در موضوع نهاده‌های دامی، این مسئله به وقوع پیوست. این موضوعی است که به هیچ وجه نباید آن را رها کنیم و باید تا انتها پیگیری کنیم و اجازه ندهیم حقوق مردم و مصرف‌کنندگان تضییع شود."
وی افزود: "بعضی افراد که ثبت سفارش انجام می‌دهند، اصلاً قصد واردات کالای مورد نظر را ندارند یا اینکه کالای ثبت سفارش شده را از طرق غیررسمی و قانونی به فروش می‌رسانند. این قطعاً موضوع و معضلی است که سازمان بازرسی کل کشور باید با قدرت و پیگیری مجدانه مورد توجه قرار دهد."
محسنی اژه‌ای همچنین به موضوع ثبت کوتاژ‌های گمرکی غیرواقعی در فرآیند واردات کالا اشاره کرد و گفت: "ثبت «کوتاژ گمرکی» یا «همان کد شناسایی کالا» در سامانه بازارگاه و دریافت پول از تولیدکنندگان داخلی در شرایطی که کالایی از مبدأ خارجی به مقصد داخل کشور بارگیری نشده است، موضوع بسیار جدی و حائز اهمیتی است که سازمان بازرسی و دستگاه‌های ذیربط باید با دقت و جامعیت مورد پیگیری قرار دهند."
ایجاد اختلال در واردات توسط واردکنندگان عمده
رئیس سازمان بازرسی کل کشور با بیان اینکه در مرحله ثبت سفارش کالا، نظارت کافی از سوی وزارت جهاد کشاورزی صورت نگرفته است، عنوان کرد: "زمان‌هایی که سفارش‌دهندگان برنج و نهاده‌های دامی می‌توانند با مراجعه به سامانه، ثبت سفارش انجام دهند، محدود است. متأسفانه سامانه ثبت سفارش در پایان سال گذشته (1403) که یک زمان طلایی برای ثبت سفارش بوده، باز نشده است."
وی ادامه داد: "در مقوله ثبت سفارش، همواره از سوی جهاد کشاورزی، سقف مشخصی تعیین می‌شود که بلافاصله با ثبت سفارش واردکنندگان عمده، سقف میزان تعیین‌شده پُر می‌شود. از سوی دیگر، از واردات کالا نیز خودداری صورت می‌گیرد و همین موضوع سبب کمبود و گرانی کالا می‌شود. این در حالی است که جهاد کشاورزی هم باید سقف ثبت سفارش را افزایش دهد و هم زمان مشخصی را برای وارد کردن کالای سفارش‌دهندگان تعیین کند و در صورت عدم وارد کردن کالا در زمان تعیین‌شده، اجازه دهد سایرین نسبت به وارد کردن کالا اقدام کنند."
خداییان تصریح کرد: "در بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که متأسفانه از سوی وزارت جهاد کشاورزی، نظارت کافی بر سامانه بازارگاه نیز صورت نگرفته است. از همین رو برخی واردکنندگان اقدام به «خالی‌فروشی» می‌کنند؛ بدین معنا که قبل از بارگیری نهاده در کشور خارجی، کارهای اداری مربوط به پیش‌اظهاری را در گمرک انجام داده و کوتاژ را دریافت کرده و با وارد کردن همان کوتاژ در سامانه بازارگاه، نهاده‌ای که هنوز بارگیری نشده را به فروش می‌رسانند و پول را از دامدار و مرغ‌دار می‌گیرند و در نهایت، نهاده‌ای هم تحویل نمی‌دهند."
وی افزود: "گاهی چندین ماه طول می‌کشد و نهاده‌ای در اختیار مرغ‌دار و دامدار قرار نمی‌گیرد و این موضوع منجر به وارد آمدن خسارت به آنها می‌شود."
خالی فروشی یک میلیون تنی نهاده‌های دامی
خداییان گفت: "کوتاژ باید زمانی وارد سامانه بازارگاه شود که اولاً قبض انبار وجود داشته باشد و دستگاه‌هایی که باید در خصوص نهاده نظر خود را اعلام کنند، نظر خود را اعلام کرده باشند. هم‌اکنون بر اساس آخرین آمار، بیش از یک میلیون تن انواع نهاده به فروش رفته و پول آن دریافت شده، اما اقدامی برای توزیع آنها صورت نگرفته است."
رئیس سازمان بازرسی عنوان کرد: "اقدام دیگری که برخی واردکنندگان انجام می‌دهند این است که بعد از اقدام به فروش نهاده و عدم تحویل آن در موعد مقرر، با فرستادن افرادی نزد مرغ‌دار و دامدار، وجوه مازادی را از آنها مطالبه می‌کنند تا اصطلاحاً نهاده را زودتر به دست‌شان برسانند."
خداییان گفت: "دیگر اقدامی که در سامانه بازارگاه شاهد آن هستیم و متأسفانه جهاد کشاورزی نظارت لازم را بر آن ندارد، این است که در این سامانه اجازه داده شده واسطه‌ها و دلال‌ها نیز خرید نهاده انجام دهند و آن را با قیمت بیشتری به دست دامدار و مرغ‌دار برسانند."
خداییان با بیان اینکه عدم تخصیص به موقع ارز از سوی بانک مرکزی نیز یکی دیگر از عوامل گرانی برنج طی مدت اخیر بوده است، گفت: "سازمان بازرسی از سال گذشته تا کنون، بیش از 15 مکاتبه هشدارگونه با مسئولان جهاد کشاورزی و سایر مسئولان ذیربط در زمینه واردات نهاده‌های دامی و برنج داشته است که توجه لازم به آنها نشده است."
خسارت سنگین به دامداران، مرغداران و بی‌اعتمادی در بازار
این تخلفات منجر به زیان سنگین تولیدکنندگان و بی‌ثباتی بازار شده است. دامداران و مرغداران نه‌تنها با کمبود نهاده مواجه‌اند، بلکه برای دریافت همان نهاده‌ها مجبور به پرداخت مبالغ اضافی به واسطه‌ها شده‌اند؛ امری که به تضعیف امنیت غذایی کشور نیز دامن می‌زند.
با توجه به گستردگی تخلفات، انتظار می‌رود وزارت جهاد کشاورزی ضمن شفاف‌سازی فرآیندهای ثبت سفارش، کنترل دقیق سامانه بازارگاه و برخورد با عوامل خالی‌فروشی را در اولویت قرار دهد. همچنین باید سامانه‌های نظارتی به‌روزرسانی شده و دسترسی به داده‌های واقعی تضمین شود.
اذهان عمومی منتظر شفاف‌سازی وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی
ساماندهی بازار نهاده‌ها بدون همکاری جدی میان وزارت جهاد کشاورزی، بانک مرکزی، گمرک و سازمان بازرسی ممکن نیست. تنها با اصلاح سیاست‌های نظارتی، شفاف‌سازی مسیر واردات و برخورد قاطع با متخلفان می‌توان از تکرار چنین پدیده‌هایی جلوگیری کرد و اعتماد از دست‌رفته تولیدکنندگان را بازگرداند.
