افشای راز پویایی بخش تعاون: ابزارهای مالی نوین، بازی را عوض می‌کنند؟
فاکتورینگ در بخش تعاون به نقدینگی و تسهیلات بانکی برای اشتغالزایی در زنجیره تامین کمک می‌کند.
بخش تعاون، به عنوان یکی از ارکان اصلی اقتصاد کشور، در قانون اساسی جایگاهی ویژه دارد، اما در عمل با چالش‌های متعددی روبرو است. کمبود نقدینگی، دسترسی دشوار به تسهیلات بانکی و طولانی شدن دوره وصول مطالبات، از جمله مشکلاتی هستند که بنگاه‌های تعاونی، به ویژه در حوزه‌های تولیدی و تأمینی، با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند. در این میان، ابزار فاکتورینگ به عنوان راهکاری نوین و کارآمد برای تأمین نقدینگی، کاهش وابستگی به تسهیلات بانکی و تسریع چرخه‌های تولید مطرح شده است.
شکاف میان اهداف و واقعیت در بخش تعاون
آمارها نشان‌دهنده فاصله قابل توجه میان سهم واقعی بخش تعاون در اقتصاد کشور و اهداف تعیین شده است. در حالی که سهم این بخش کمتر از 7 درصد اعلام شده و برخی گزارش‌ها این رقم را 5 درصد نیز عنوان می‌کنند، هدف‌گذاری اولیه برای سهم 25 درصدی تعاون تعیین شده بود. در حوزه اشتغالزایی نیز، تعاونی‌ها بیش از 2 میلیون فرصت شغلی مستقیم ایجاد کرده‌اند، اما این رقم نیز نتوانسته است به طور کامل اهداف تعیین شده را پوشش دهد.
فاکتورینگ: راه‌حلی برای بحران نقدینگی تعاونی‌ها
فاکتورینگ فرآیندی است که طی آن، یک بنگاه اقتصادی (مانند تعاونی) مطالبات خود از خریداران را به یک نهاد مالی واگذار کرده و در ازای آن، بخش عمده‌ای از مبلغ فاکتور را به صورت نقدی دریافت می‌کند. این ابزار با بهبود جریان نقدینگی، کاهش دوره وصول مطالبات، کاهش وابستگی به تسهیلات بانکی، امکان تجمیع فاکتورها و مدیریت بهتر ریسک اعتباری، به تسریع زنجیره تأمین کمک شایانی می‌کند. در سطح بین‌المللی نیز، فاکتورینگ نه تنها به عنوان ابزار تأمین مالی کوتاه‌مدت، بلکه به عنوان سازوکاری برای بهبود شفافیت جریان نقدی و کاهش ریسک نکول شناخته می‌شود.
ظرفیت‌های نوین فاکتورینگ در تعاونی‌ها
با توجه به ساختار شبکه‌ای تعاونی‌ها، امکان اجرای مدل‌های فاکتورینگ گروهی یا خوشه‌ای وجود دارد. تعاونی‌های تأمین نیاز تولیدکنندگان می‌توانند اسناد فروش اعضا را تجمیع کرده و سپس مطالبات را به شرکت فاکتورینگ واگذار کنند. همچنین، اتحادیه‌های تخصصی با همکاری بانک‌ها و نهادهای مالی غیربانکی، می‌توانند شرکت فاکتورینگ اختصاصی برای زنجیره تأمین خود ایجاد نمایند. این مدل‌ها، به دلیل وجود اعضای شناخته شده و شبکه‌های داخلی، ریسک نکول را کاهش داده و امکان دریافت سریع‌تر نقدینگی را فراهم می‌کنند.
پیامدهای مثبت اجرای فاکتورینگ
اجرای موفق فاکتورینگ در بخش تعاون می‌تواند نتایجی همچون تداوم تولید از طریق تزریق نقدینگی به حلقه‌های میانی زنجیره، افزایش سرعت عرضه کالا، شفافیت بیشتر در جریان مالی، کاهش هزینه مالی و در نهایت، اشتغالزایی و تقویت عدالت اقتصادی را به همراه داشته باشد. این ابزار با فراهم کردن نقدینگی سریع، امکان نظارت بهتر بر جریان مالی، کاهش فساد و ارتقاء کارایی را مهیا می‌سازد.
موانع پیش روی توسعه فاکتورینگ
با وجود ظرفیت‌های فراوان، موانعی نیز بر سر راه اجرای گسترده فاکتورینگ در بخش تعاون وجود دارد. نهادها و زیرساخت‌های لازم هنوز به صورت کامل فعال نیستند. فرهنگ همکاری حرفه‌ای در برخی تعاونی‌ها ضعیف بوده و نیاز به بهبود در مدیریت منابع، حسابداری و وصول مطالبات احساس می‌شود. فقدان اطلاعات دقیق و تفکیک شده از عملکرد مالی تعاونی‌ها، سنجش دقیق را دشوار می‌سازد. همچنین، برخی مقررات و فرآیندهای بانکی و مالیاتی ممکن است مانع بهره‌گیری سریع از این ابزار نوین شوند. علاوه بر این، برخی تعاونی‌ها ممکن است به دلیل نداشتن ساختار مالی شفاف یا بازار ثابت، شرایط لازم برای ورود به فاکتورینگ را نداشته باشند.
پیشنهادات برای ارتقای فاکتورینگ در بخش تعاون
برای بهره‌گیری موثر از ابزار فاکتورینگ در بخش تعاون، تدوین دستورالعمل ملی فاکتورینگ تعاونی‌ها، تسهیل ایجاد شرکت‌های فاکتورینگ مختص تعاونی‌ها، آموزش و ارتقای توان مدیریتی و حسابداری در تعاونی‌ها، بهبود زیرساخت اطلاعاتی و گزارش‌دهی، و تبلیغ و ترویج این ابزار با ارائه تجارب موفق داخلی و بین‌المللی، ضروری است. همچنین، اولویت‌دهی به تعاونی‌ها در بخش‌های تولیدی و تأمینی با ارتباطات شبکه‌ای قوی، می‌تواند به موفقیت این طرح کمک کند.
فاکتورینگ؛ گامی نو در توانمندسازی بخش تعاون
بخش تعاون، علی‌رغم پتانسیل‌های فراوان، همچنان با سهم واقعی کمتر از اهداف تعیین شده روبرو است. استفاده از ابزاری چون فاکتورینگ می‌تواند نقطه عطفی در توانمندسازی این بخش باشد. این ابزار با تسریع ورود نقدینگی به چرخه تولید، کاهش وابستگی به تسهیلات بانکی و ارتقای شفافیت مالی، می‌تواند نقش بسزایی در رشد و توسعه بخش تعاون ایفا کند. موفقیت در این زمینه، نیازمند همراهی دولت، نهادهای مالی، رفع موانع و ارتقای توان مدیریتی تعاونی‌ها است.
