مناطق آزاد: موتور خاموش انتقال فناوری یا ابزاری در دست وزرا؟

مناطق آزاد، موتور محرکه توسعه ایران؛ وزیر اقتصاد ترسیم کرد

تأکید بر افق‌نگری و رفع موانع

سید علی مدنی‌زاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی، در نشستی با مدیران مناطق آزاد بر ضرورت هم‌افزایی و تعریف افق روشن برای توسعه کشور تأکید کرد و اظهار داشت: "توسعه ایران از مناطق آزاد می‌گذرد و راه دیگری برای این مهم متصور نیستم." وی با انتقاد از فقدان چشم‌انداز اقتصادی بلندمدت در کشور، مناطق آزاد را پایلوت دولت برای "افق‌آفرینی" معرفی کرد و افزود: "مناطق آزاد باید مانند کیش، برنامه‌ریزی پنج ساله داشته باشند تا الگویی برای اداره کشور باشند."

سه آسیب کلیدی و راهکارهای اصلاحی

وزیر اقتصاد، سه عامل کلیدی را در رکود مناطق آزاد برشمرد: ساختار موازی و شورایی بدون نظام تصمیم‌گیری منسجم، نیروی انسانی ناکارآمد به دلیل عدم شایسته‌سالاری، و نگاه معیوب سیاستی شامل یارانه ابتدای زنجیره، دولتی‌سازی، مداخله قیمتی، کسری بودجه، تورم و محدودیت‌های تجاری. مدنی‌زاده، اصلاح ساختار تصمیم‌گیری، پیاده‌سازی نظام شایسته‌محوری با سازوکارهای انگیزشی، و برقراری قواعد اقتصاد آزاد رقابتی را برای تحقق ظرفیت حکمرانی جدید در مناطق آزاد ضروری دانست.

حذف یارانه‌ها و قیمت‌گذاری دولتی؛ گامی در جهت آزادسازی

وزیر اقتصاد در بخش دیگری از سخنان خود، حذف قیمت‌گذاری دولتی و یارانه‌های انرژی در مناطق آزاد را به عنوان اولین گام‌های پایلوت در راستای آزادسازی اقتصادی اعلام کرد. وی تأکید کرد که تمام فعالیت‌ها باید به بخش خصوصی واگذار شود و نقش دولت به هدایت، نظارت و رگولاتوری محدود گردد. مدنی‌زاده، مشارکت عمومی-خصوصی در توسعه زیرساخت‌ها را راهبردی دانست و زمین را از سهم دولت و سرمایه و فناوری را از بخش خصوصی برشمرد.

مناطق آزاد، پیشران انتقال فناوری و توسعه صادرات

مدنی‌زاده، مناطق آزاد را محور انتقال فناوری در کشور معرفی کرد و بیان داشت: "رشد فناوری بدون بهره‌گیری از دانش جهانی محال است." وی سیاست جایگزینی واردات را عامل عقب‌ماندگی اقتصادی کشور دانست و بر توسعه صادرات به عنوان راه‌حل اصلی تأکید کرد. به گفته وی، مناطق آزاد باید با رویکرد تقاضامحوری، رقابت با رقبای خارجی، کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، ارزان‌سازی زندگی و افزایش درآمد حقیقی مردم، به محور صادرات تبدیل شوند.

چشم‌انداز توسعه؛ از مشاوران خارجی تا جذب ۱۰ میلیارد دلار سرمایه

وزیر اقتصاد، تهیه طرح توسعه مناطق آزاد با استفاده از مشاوران خارجی تا پایان سال ۱۴۰۴ را الزامی دانست و پیشنهاد کرد هر منطقه به قطب یک حوزه خاص تبدیل شود؛ به عنوان مثال، کیش قطب اقتصاد دیجیتال و تعریف حداقل ۲۰ پروژه بزرگ سرمایه‌گذاری در هر منطقه. مدنی‌زاده همچنین هدف‌گذاری جذب حداقل ۱۰ میلیارد دلار سرمایه برای هر منطقه تا پایان سال ۱۴۰۶ را مطرح کرد که بخش قابل توجهی از طرح‌های کلان اقتصادی را پوشش می‌دهد.

دیپلماسی اقتصادی و جذب سرمایه خارجی

مدیران مناطق آزاد موظف شدند سفرهای هدفمند به کشورهایی چون چین و روسیه و ارتباط با ایرانیان خارج از کشور را در دستور کار قرار دهند، به طوری که هر سفر منجر به جذب حداقل یک میلیارد دلار سرمایه شود. وزیر اقتصاد بر استفاده از مدل‌های بصری مانند ماکت‌های سه‌بعدی و فیزیکی پروژه‌ها، مشابه طرح‌های توسعه‌ای عربستان و امارات، برای ارائه به سرمایه‌گذاران تأکید کرد.

بسترسازی برای بانکداری آفشور و رمزارزها

پیگیری موضوع بانکداری آفشور از طریق ارسال لایحه اصلاح قانون به مجلس و تعیین بانک معین برای هر منطقه، همراه با پیش‌بینی برنامه راهبردی رمزارزها در مناطق آزاد، از دیگر محورهای مورد تأکید وزیر اقتصاد بود. همچنین، اجرای پروژه اعتبار ملی (کارت اعتباری شهروندان) به عنوان پایلوت در مناطق آزاد و اتصال آن به SCF برای تأمین مالی زنجیره‌ای مطرح گردید.

طرح رویش و نوسازی گمرکات؛ گام‌های اجرایی

طرح رویش با هدف جذب ارز، طلا و دارایی‌های غیرمولد مردم به پروژه‌های صادراتی از دیگر پیشنهادهای وزیر اقتصاد بود. انتشار اوراق ارزی و راه‌اندازی صندوق ارزی در بورس بین‌الملل نیز در دستور کار قرار گرفت. مدنی‌زاده، نوسازی گمرکات را اولویت اول مناطق آزاد و بندر چابهار به عنوان پایلوت کشور، مطابق دستور رئیس‌جمهور، اعلام کرد و بر واگذاری کامل به بخش خصوصی خارجی، هوشمندسازی گمرکات و مدیریت هماهنگ مرزی تأکید نمود.

مولدسازی دارایی‌ها و تمرکز بر فرصت‌های صادراتی

وزیر اقتصاد بر مولدسازی دارایی‌ها و مدیریت واحد مرزی در مناطق آزاد تأکید کرد و اظهار داشت که از ۸۰۰ فرصت ملی در طرح بیست، ۳۶۰ فرصت (حدود ۴۵ درصد) به مناطق آزاد اختصاص یافته است. وی با اشاره به تجربه موفق چین در رشد اقتصادی از طریق مناطق آزاد و درس‌آموزی از شکست آمریکای لاتین، دستیابی به اهداف تعیین شده را منوط به وجود مدیران کارآمد و بلندنظر دانست.

چشم‌انداز روشن توسعه با هم‌افزایی

مدنی‌زاده در پایان، نشست را با تمرکز بر هم‌افزایی و اجرای تحولات بنیادین، سنگین اما چشم‌انداز توسعه را روشن ارزیابی کرد و مسئولیت مدیران مناطق آزاد را دوچندان دانست.