تله درآمدی برای مستأجران / خطای محاسباتی در حذف یارانه‌ها مشخص شد
در حالی که دولت روند حذف یارانه نقدی میلیون‌ها نفر را با جدیت دنبال می‌کند، یک نقص بزرگ محاسباتی، اساس این طرح را با چالش “بی‌عدالتی” روبرو کرده است: نادیده گرفتن هزینه مسکن در فرآیند دهک‌بندی.
سخنگوی هیئت رئیسه مجلس با انتقاد شدید از این شیوه، اعلام کرد که ملاک قرار دادن صرفِ تراکنش‌های بانکی، باعث شده مستأجران کلان‌شهرها به اشتباه در گروه پردرآمدها قرار گیرند، در حالی که مالکان متعدد ممکن است همچنان یارانه‌بگیر باقی بمانند.
با اعلام قطع یارانه نقدی حدود ۸ میلیون نفر در سال جاری توسط دولت، انتقادات نسبت به دقت و عدالت در شیوه شناسایی خانوارهای پردرآمد بالا گرفته است. نمایندگان مجلس معتقدند نقص در بانک‌های اطلاعاتی و عدم لحاظ مهم‌ترین هزینه زندگی ایرانیان، یعنی مسکن، منجر به یک دهک‌بندی غیرکارشناسانه و ناعادلانه شده است.
پارادوکس مستأجر “پردرآمد”
مشکل اصلی در این است که سیاست‌گذار، هزینه را با درآمد قابل تصرف اشتباه گرفته است.
- واقعیت آماری: بر اساس آمارهای رسمی بانک مرکزی، سهم مسکن از کل هزینه‌های یک خانوار در سطح کشور به طور متوسط ۳۵ درصد است. این رقم در تهران و سایر کلان‌شهرها به بیش از ۶۰ درصد جهش می‌کند.
- خطای محاسباتی: خانواری که در یک کلان‌شهر زندگی می‌کند و مجبور است بیش از نیمی از درآمد ماهانه خود را صرف اجاره‌بها کند، برای تأمین حداقل‌های معیشت نیازمند کسب درآمدی است که در محاسبات فعلی وزارت کار، او را در دهک‌های بالای درآمدی (مثلاً دهک ۸، ۹ یا ۱۰) قرار می‌دهد.
- نتیجه ناعادلانه: در عمل، با اینکه بخش عمده درآمد این خانوار صرفاً برای تأمین سرپناه هزینه می‌شود و قدرت خرید ناچیزی برایش باقی می‌ماند، یارانه‌اش قطع می‌شود. این در حالی است که فردی با درآمد کمتر اما مالک مسکن (و در نتیجه با هزینه زندگی بسیار پایین‌تر)، همچنان یارانه دریافت می‌کند.
انتقاد صریح مجلس از دولت
عباس گودرزی، سخنگوی هیئت رئیسه و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، این رویه را به شدت مورد نقد قرار داد.
- ملاک‌های فعلی دهک‌بندی: به گفته گودرزی، دولت در حال حاضر صرفاً بر اساس تراکنش‌های مالی، سوابق سفرهای خارجی و مدل خودرو، خانوارها را دهک‌بندی می‌کند.
- ضعف زیرساختی یا اهمال؟: او تصریح کرد: “اینکه زیرساخت لازم برای لحاظ کردن مولفه املاک و مسکن فراهم نیست، یک اشکال بزرگ است… این ضعف سبب شده تا در شناسایی دهک‌ها موفق عمل نکنیم و به عدالت توزیعی آسیب وارد شود.”
- لزوم اصلاح فوری: این نماینده مجلس تاکید کرد که از نگاه مجلس، دارایی‌هایی مانند مسکن، زمین و املاک باید به طور قطعی در محاسبات دهک‌بندی لحاظ شوند تا شناسایی اقشار ضعیف و نیازمند به درستی صورت گیرد. در غیر این صورت، ممکن است فردی با چندین ملک اما تراکنش پایین یارانه بگیرد و یک مستأجر با درآمد بالا (برای پوشش اجاره) از دریافت یارانه محروم شود.
