بحران اساسی یقه همسایه ایران را گرفت!
قطعی گسترده برق در عراق، همزمان با کاهش واردات گاز از ایران، بحران انرژی را وارد مرحله تازه‌ای کرده است. با کاهش ظرفیت تولید، حتی برنامه‌های تأمین تابستانه هم از کار افتاده‌اند.
با آغاز فصل تابستان و عبور دمای هوا از ۴۵ درجه سانتی‌گراد در بسیاری از شهرهای عراق، بحران برق بار دیگر به یکی از اصلی‌ترین مشکلات مزمن کشور تبدیل شده است.
بر‌اساس گزارش دیوان محاسبات مالی عراق، علیرغم صرف بیش از ۸۰ میلیارد دلار در بخش برق از سال ۲۰۰۳ تاکنون، شبکه انرژی این کشور همچنان با قطعی‌های طولانی و تأمین محدود روبروست؛ به‌گونه‌ای که در بیشتر مناطق، برق تنها ۶ تا ۸ ساعت در روز تأمین می‌شود و در برخی مناطق ساعات خاموشی به بیش از ۱۴ ساعت می‌رسد.
افت تولید و وابستگی مطلق به گاز ایران
در حالی که دولت عراق کاهش تولید را به افزایش فشار بر شبکه در اثر گرمای شدید و افزایش بی‌سابقه تقاضا نسبت می‌دهد که اکنون از مرز ۳۵ هزار مگاوات گذشته است، ظرفیت واقعی تولید برق در این کشور تنها حدود ۲۴ هزار مگاوات است.
سخنگوی وزارت برق، احمد موسی، در گفت‌و‌گویی رسانه‌ای تأکید کرد که بحران فعلی از کنترل وزارتخانه خارج شده و دلیل اصلی آن، تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران است. این تحریم‌ها مانع از پرداخت مطالبات گاز وارداتی شده و در نتیجه، باعث توقف واحدهای اصلی تولید و از دست رفتن حدود ۴۰۰۰ مگاوات برق شده است. همچنین به دلیل توقف خطوط اتصال برقی با کشورهای همسایه، حدود ۱۰۰۰ مگاوات دیگر نیز از دست رفته است.
موسی افزود که وزارت برق عراق در نظر داشت در تابستان ۲۰۲۵ تولید برق را به حدود ۲۷ هزار مگاوات برساند، اما کمبود سوخت، این برنامه را مختل کرد و ظرفیت واقعی به کمتر از ۲۳ هزار مگاوات کاهش یافته است.
او تأکید کرد که با وجود آماده‌سازی‌های زودهنگام برای مقابله با پیک مصرف تابستانی، متغیرات بین‌المللی، به‌ویژه محدودیت‌های مربوط به ایران، باعث فروپاشی ناگهانی طرح اضطراری شده است. به گفته وی، نیروگاه‌های برق عراق متکی به ترکیبی از گاز داخلی و وارداتی هستند و بدون گاز ایران، کشور به‌طور کامل فلج می‌شود.
نارضایتی عمومی و بحران اجتماعی
در میانه موج گرمای شدید، نارضایتی عمومی از وضعیت وخیم برق به شدت افزایش یافته است. برخی از شهروندان، از جمله حسین جبار از بغداد، از شرایط غیرقابل تحمل شکایت دارند. او گفت که در حالی که دمای هوا به نزدیکی ۵۰ درجه می‌رسد، برق تنها سه ساعت در شبانه‌روز تأمین می‌شود و مابقی آن، یعنی حدود ۱۰ ساعت، در خاموشی کامل سپری می‌شود.
او افزود که این شرایط نه تنها از نظر جسمی فرساینده است، بلکه به لحاظ روانی نیز بسیار آسیب‌زاست. وسایل سرمایشی کار نمی‌کنند، کودکان در خانه‌ها دچار گرمازدگی می‌شوند و خستگی روزانه با نبود امکانات استراحت تشدید می‌گردد.
همچنین استفاده از ژنراتورهای محلی به باری اضافی تبدیل شده و نبود نظارت بر تعرفه‌ها باعث شده تا هزینه هر آمپر برق به بیش از ۲۵ هزار دینار در ماه برسد.
در استان الانبار نیز شهروندی دیگر، ناظم عزیز، اظهار داشت که مشکل برق دیگر یک بحران موقتی نیست بلکه به یک واقعیت مزمن و پایدار بدل شده که در فصل تابستان غیرقابل تحمل می‌شود. به گفته او، دانش‌آموزان نمی‌توانند به راحتی درس بخوانند و مواد غذایی در یخچال‌ها فاسد می‌شوند و خانواده‌ها مجبور به خرید روزانه مواد مصرفی هستند که این موضوع درآمد محدودشان را تحلیل می‌برد.
هشدار کارشناسان و نبود راهکار جایگزین
درید عبد الواحد، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌وگو با رسانه العربی الجدید نسبت به وخامت بحران برق عراق هشدار داد و گفت: عراق با شکاف شدیدی میان تولید و تقاضا مواجه است.
او افزود که حداکثر ظرفیت تولید اسمی برق در عراق حدود ۳۲ هزار مگاوات است، اما به دلیل فرسودگی نیروگاه‌ها و سوء مدیریت شبکه، تولید واقعی بین ۲۰ تا ۲۸ هزار مگاوات در نوسان است. این در حالی است که تقاضای واقعی در فصل تابستان بین ۳۵ تا ۵۰ هزار مگاوات برآورد می‌شود، که نشان‌دهنده کمبودی بین ۱۵ تا ۲۰ هزار مگاوات در روز است.
عبد الواحد تأکید کرد که عراق وابستگی شدیدی به واردات گاز از ایران دارد که حدود ۵۰ میلیون مترمکعب در روز را شامل می‌شود و این گاز برای تولید حدود ۷۰۰۰ مگاوات برق استفاده می‌شود. همچنین واردات مستقیم برق از ایران، ترکیه و اردن نیز در مجموع حدود ۱۰۰۰ مگاوات را تشکیل می‌دهد. وی هشدار داد که کاهش هرگونه از این واردات، به‌مانند آنچه قبلاً رخ داده، می‌تواند منجر به فروپاشی شبکه برق عراق شود.
عراق بدون گاز ایران، ناتوان از ادامه چرخه برق
این کارشناس پیشنهاد کرد که برای رفع بحران، دولت باید برنامه اضطراری‌ای را پیاده کند که شامل توسعه میادین گاز داخلی به‌ویژه در جنوب و دیاله، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، اصلاح ساختار شرکت‌های توزیع و استفاده از سیستم‌های هوشمند جهت کاهش اتلاف انرژی باشد. همچنین بر لزوم اجرای برنامه‌های آموزشی برای مدیریت مصرف تأکید کرد.
در نهایت، واقعیت آن است که عراق بدون گاز ایران، عملاً قادر به حفظ شبکه برق خود نیست. نه تنها جایگزین فوری و عملی برای این وابستگی وجود ندارد، بلکه حتی تلاش‌ها برای خودکفایی نیز در سایه فساد ساختاری و نبود اراده سیاسی قوی، هنوز راه به جایی نبرده‌اند. بحران برق در عراق بیش از آنکه فنی باشد، ریشه در وابستگی‌های ژئوپلتیک و ناکارآمدی‌های درونی دارد که در کوتاه‌مدت چشم‌انداز مثبتی برای آن متصور نیست.
