برندگان پنهان دلار ارزان

اعضای مجلس دوازدهم سرانجام عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد دولت چهاردهم را به صحن علنی مجلس کشاندند و با ندادن رای اعتماد دوباره به او از وزارت برکنارش کردند.

جدای از اینکه آیا عبدالناصر همتی کارآمد بود یا سیاست‌های ارزی را گونه‌ای رهبری کرد که قیمت دلار به اوج رسید و روز رفتنش در نقطه ۹۴‌هزارتومان ایستاد، این روزها دوباره مقوله نرخ ارزهای معتبر و به‌ویژه قیمت هر دلار امریکا در محافل سیاسی و کارشناسی و اقتصادی در کانون توجه قرار دارد.

داستان استقلال بانک مرکزی

پیش از پاسخ‌دادن به این پرسش یادآوری می‌کنیم بانک مرکزی در حالی سیاستگذار ارزی به‌حساب می‌آید که درحال‌حاضر به‌دلایل گوناگون فاقد اختیارات لازم و کافی برای دراختیار گرفتن فرماندهی ارزی و پولی است و به‌دلیل تنگناهای سیاسی برای اثربخشی در داستان قیمت ارز استقلال کافی ندارد.

مدیریت ارشد بانک مرکزی هرکس که باشد، باید در چارچوب الزام‌های سیاست خارجی ایران و نیز براساس سلیقه سیاسی برتر در کشور عمل کند و البته در این چارچوب است که می‌تواند برخی ابتکارها و نوآوری‌ها را تجربه کرده و از آن مسیرها بر نرخ ارز به‌مثابه قلب سیاست‌های ارزی موثر باشد.

به این ترتیب اگر بازار ارز سامان ندارد و نوسان‌های سیاستگذاری ارزی به چشم می‌آید و نگرانی ایجاد می‌کند نباید سهم و نقش بانک مرکزی را بیش از آنچه هست بالا و پررنگ کرد.

وضعیت موجود از نظر فعالان اقتصادی

واقعیت این است که بازرگانان ایرانی شامل واردکنندگان و صادرکنندگان خواست‌های جداگانه درباره نرخ ارز دارند.

وارد‌کنندگان به‌طور ذاتی تمایل دارند نرخ ارز به ریال ایران پایین باشد و صادرکنندگان برعکس اما بازرگانان ایرانی پیش و بیش از آنکه این خواست خود را دنبال کنند می‌خواهند سیاست‌های ارزی باثبات باشد و آنها با آگاهی از این وضعیت برنامه‌ریزی کنند.

در یک نشست تخصصی در یکی از تشکل‌های بزرگ خصوصی در تهران یحیی آل‌اسحاق، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، به تاثیر سیاست بر اقتصاد کشور و نوسانات ارزی اشاره کرد و تاکید داشت که اقتصاد ایران از شرایط عادی خارج شده و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تحت‌تاثیر عوامل متعدد داخلی و خارجی است.

او همچنین به ارتباط مستقیم نوسانات ارزی با کل اقتصاد کشور پرداخت و گفت: تغییرات نرخ ارز بر تمامی شاخص‌های اقتصادی اثرگذار است و نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت. نرخ ارز در ایران تحت‌تاثیر عوامل متعدد، از جمله مسائل بین‌المللی قرار دارد و بازیگران این حوزه تنها تصمیم‌سازان اقتصادی نیستند.

بازیگران اصلی در داخل و خارج کشور حضور دارند

این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران با تاکید بر اینکه سیاستگذاری‌های ارزی خارج از کنترل سیاستگذاران اقتصادی کشور قرار گرفته، تصریح کرد که وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی در این حوزه تاثیرگذاری محدودی دارند چراکه بازیگران اصلی بازار ارز در داخل و خارج کشور حضور دارند.

ارزی برای عرضه در بازار وجود ندارد

نصرالهی به موضوع بازار مبادله ارز و طلا نیز پرداخت و گفت زمانی‌که این بازار شکل گرفت، ما در جلسات متعدد با بانک مرکزی درباره چالش‌های احتمالی آن بحث کردیم. متاسفانه بسیاری از پیش‌بینی‌های ما به واقعیت پیوست و اکنون شاهدیم که این بازار با مشکلات متعددی روبه‌رو شده است؛ از جمله اینکه ارزی برای عرضه در این بازار وجود ندارد.

برندگان دلار ارزان

حقیقت این است که دلار ارزان ذی‌نفعان زورمندی در بخش‌های گوناگون اقتصادی دارد که اجازه نمی‌دهند دلار و ارزهای معتبر دیگر تک‌نرخی شود و منافع آنها به خطر بیفتد.

وارد‌کنندگان بزرگ نهاده‌های دام و طیور فقط بخش‌خصوصی نیستند؛ سازمان‌ها و موسسه‌های بزرگی از شبه‌دولتی‌ها و نیز خصولتی‌ها در این دادوستد جای دارند. بخشی از وارد‌کنندگان قطعات خودرو و نیز خودروهای چینی که به آنها مونتاژکار گفته می‌شود نیز در این دسته جای دارند.

درحالی‌که میزان ارز تخصیص داده‌شده به بخش صنعت تا ۱۱اسفند ماه ۴۷میلیارد دلار بوده است، ۱۷میلیارد دلار آن «سایر صنایع» است که نام و نشانی ندارد و معلوم نیست این میزان دلار به کجا رفته است که باید آن را ذی‌نفعان دلار ارزان دانست.

ادامه تخصیص دلار ارزان علاوه‌بر اینکه صف تقاضا را درازتر می‌کند بر ابعاد رانت و فساد نیز می‌افزاید.