یک آمار محال / راز دروغ بزرگ فاش شد

گمرک ایران اعلام کرده است که ایران با ۱۷۸ کشور جهان رابطه تجاری دارد. این درحالی است که بیش از ۸۰ درصد تجارت خارجی ایران تنها با ۱۰ کشور انجام می‌شود. این ۱۰ شریک تجاری شامل هفت کشور همسایه و منطقه، دو کشور آسیایی و تنها یک کشور اروپایی هستند. این تمرکز تجاری، فرصت‌ها و تهدیدهای زیادی را متوجه اقتصاد کشور می‌کند.

براساس آمار گمرک، چین، امارات، ترکیه، عراق و هند بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی و وارداتی ایران محسوب می‌شوند. پاکستان، روسیه، عمان، آلمان و افغانستان نیز در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. با وجود این آمارها، این پرسش ایجاد می‌شود که چرا با وجود اینکه ۸۰ درصد ارتباط تجاری ایران با ۱۰ کشور است، این آمار ۱۷۸ کشور اعلام شده است؟

تجارت خارجی با ۱۷۸ کشور اغراق نیست بلکه محال است

در پاسخ پرسش اشاره‌شده، علیرضا مناقبی، رئیس مجمع واردات ایران، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز توضیح داد: نکته‌ای که درباره این آمار باید به آن دقت شود، اندازه تجارت خارجی ایران است. آمارسازی مدت‌هاست که در کشور ما رواج پیدا کرده و مربوط به دولت فعلی نیست. این آمارسازی‌ها بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.

او ادامه داد: اگر واقعا ایران با ۱۷۸ کشور رابطه تجاری داشت، امروز وضعیت اقتصاد و معیشت مردم چنین نبود. طبق آمار گمرک، بیشترین صادرات ایران به کشورهای چین، روسیه، امارت، افغانستان و ترکیه است. شاید ایران با سایر کشورها هم روابطی داشته باشد، اما این روابط ناچیز است و به معنای رابطه تجاری یا اقتصادی نیست.

وی افزود: اگر حجم عملیاتی ایران با احتساب نفت در نظر گرفته شود، این حجم به حدود ۶۰ میلیارد تا ۷۰ میلیارد دلار در سال می‌رسد. بنابراین سندسازی و آمار اشتباه مشکل اصلی کشور در این حوزه است و ارتباط تجاری با ۱۷۸ کشور اغراق نیست، بلکه محال است. در زمانی که حجم صادرات نفتی و غیر نفتی کشور به حدود ۱۱۰ میلیارد دلار می‌رسید، ایران با ۱۷۸ کشور ارتباط تجاری نداشت.

مشکلات بانکی و تحریم عامل اصلی محدود شدن روابط تجاری ایران

مناقبی در پاسخ به این پرسش که چرا ایران از بین تمام کشورها فقط با همین ۱۰ کشور ارتباط دارد؟ تصریح کرد: عوامل متعددی در این موضوع نقش دارند که مهم‌ترین آنها مشکلات بانکی و تحریم‌های بین‌المللی است.

او ادامه داد: دسترسی نداشتن به سیستم مالی بین‌المللی، محدودیت‌های انتقال پول و ناتوانی در تأمین نیازهای تجاری طرف خارجی، باعث شده که ایران تنها با چند کشور مراودات تجاری داشته باشد. علاوه بر تحریم‌های خارجی، سیاست‌های داخلی نیز مانع توسعه تجارت خارجی شده است.

وی با اشاره به سیاست‌های داخلی تأثیرگذار بر انجام تجارت خارجی توضیح داد: پیدا کردن یک بازار خارجی، امری زمان‌بر است. زمانی که این بازار توسط تجار و بازرگانان پیدا می‌شود، ممکن است در یک بازه زمانی کوتاه به دلایل مختلف نظیر کمبود داخلی و … جلوی صادرات گرفته شود. با توجه به اینکه برای صادرات با طرف خارجی قرارداد بسته می‌شود، در چنین شرایطی تجار دچار ضرر و زیان هم می‌شوند.

علت اصلی مشکلات جامعه چیست؟

رئیس مجمع واردات، درباره تأثیر ساختار اقتصادی ایران بر وضعیت تجارت خارجی تشریح کرد: بسیاری از مشکلات معیشتی اقشار متوسط و متوسط به پایین جامعه، ناشی از بی‌ثباتی حاکم بر کشور است.

او ادامه داد: اگر اقشار متوسط به بالای جامعه نظیر تولید‌کننده، تاجر و … وضعیت اقتضادی خوبی داشته باشند، به تبع آن، اقشار متوسط و متوسط روبه پایین جامعه هم باید در سیستم اقشار متوسط روبه بالا به کار گرفته شوند. وقتی احاد مردم از وضعیت خود رضایت کافی ندارند، این خیلی مربوط به حضور خارجی‌ها نیست، خارجی‌ها در مضاعف کردن معضلات اقتصادی نقش دارند.

وی اضافه کرد: ایران کشوری است که تلاش می‌کند تا با شعار پیش برود. تا زمانی که کشور بر این اساس حرکت کند، تمام ناترازی‌های موجود هم ادامه پیدا می‌کند. البته این ناترازی‌ها مربوط به دولت جدید نیست، بلکه در دولت‎های قبلی هم وجود داشته است.

او درباره راهکار اصلی حل این مشکلات اظهار کرد: برای حل این مشکل، ابتدا باید مشکلاتی نظیر اختلاس، چندنرخی شدن ارز، رانت و … برطرف شود. اگر جلوی اختلاس گرفته شود و پول‌های مردم به جامعه بازگردد، قطعا بسیاری از مشکلات برطرف می‌شود.

چرا از تجارت چمدانی استفاده می‌شود؟

مناقبی درباره وضعیت تجارت چمدانی توضیح داد: طبق قانون قبل، باید تا پایان برنامه ششم توسعه، تمام کالا‌هایی که واردات آنها ممنوع بود، آزاد می‌شد. امروز شاید چنین قانونی وجود داشته باشد، اما کسی نمی‌تواند آن را اجرا کند.

او ادامه داد: درحال‌حاضر تولید‌کنندگان هم با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بنابراین در بسیاری از موارد نیاز جامعه برطرف نمی‌شود. در چنین شرایطی کالاهای مورد نیاز جامعه از طریق کولبری، تجارت چمدانی، ته‌لنجی و … به کشور وارد می‌شوند. دلیل اصلی این امر این است که جلوی کار درست و قانونی در کشور گرفته شده است.

وی اضافه کرد: البته یکی از راه‌های بررسی آمار تجارت چمدانی، براساس میزان باری است که هر مسافر می‌تواند وارد کند.

کار مردم باید به خود مردم سپرده شود

این فعال بخش خصوصی درباره احتمال بهبود وضعیت تراز تجاری با توجه به آمار گمرک تصریح کرد: اگر کار مردم به خود مردم سپرده شود و ارگان‌های غیرمرتبط از فعالیت اقتصادی کنار گذاشته شوند، این مشکلات برطرف می‌شود.

وی افزود: درحال‌حاضر، انحصار و رانت، تجارت را در اختیار گروهی خاص قرار داده که منافع عمومی را در نظر نمی‌گیرند. رفع این مشکلات نیازمند اصلاحا ساختاری جدی است.

براساس این گزارش، مهم‌ترین نکته این است که جلوی آمارسازی اشتباه گرفته شود و ارگان‌های غیرمرتبط از فعالیت‌های اقتصادی کناره‌گیری کنند. تا زمانی که کشور براساس آمارسازی اشتباه حرکت کند، قطعا پیشرفتی در وضعیت تجارت خارجی حاصل نمی‌شود.