آماده تجارت بزرگ ایران و عمان باشید

 اگرچه ایران درحال باز کردن قفل‌های تجارت با عمان است و از هفته آینده رسما حذف تعرفه‌های تجاری با عمان در دستور را قرار خواهد گرفت؛ اما نمی‌توان امیدوار بود که ایران از تجارتی ناپایدار و پرنوسان با عمان رهایی جسته است.

تجارت میان ایران و عمان طی ۲ دهه اخیر با نوسانات زیادی مواجه بوده است؛ هر چند که مسیر عمومی در ۲ دهه اخیر روندی افزایشی داشته اما در اغلب سال‌ها تراز تجاری کالایی ایران و عمان به نفع ایران بوده است. با توجه به این‌که عمان در یک منطقه جغرافیایی بسیار گرم و البته مرطوب قرار گرفته و تولیدات مواد غذایی آن بسیار کم است، این کشور نیاز زیادی به واردات مواد غذایی و محصولات کشاورزی از دیگر کشورها دارد.

براساس تحلیل موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی صمت در سال‌های اخیر با توجه به نیاز این کشور صادرات مواد غذایی ایران به عمان با رشد بالایی مواجه بوده است. از سوی دیگر، برخی میوه‌ها فقط برای مدت زمان کوتاهی قابل نگهداری هستند و باید به سرعت در بازار هدف به فروش برسند. درچنین شرایطی، صادرات میوه ایران به این کشور انتخابی مناسبی است.

صدرکنندگان میوه می‌توانند از طریق آب‌های چابهار، جاسک، بوشهر و بندر عباس به‌صورت مستقیم میوه‌های خود را به این کشور صادر کنند؛ محصولاتی چون کیوی، لیمو، خرما و هندوانه عمده میوه‌های صادراتی ایران به این کشور هستند.

همچنین فلزات ساخته شده یا نیمه ساخته، گاز مایع محصولات پتروشیمی مصالح ساختمانی میوه و تره‌بار و دام زنده از دیگر صادرات ایران به این کشور است. از طرفی، عمده مواد غذایی وارداتی عمان از سایر کشورها شامل سیب‌زمینی، هندوانه،خربزه و مرکبات آجیل و خشکبار است.

نکته قابل تامل اینکه برخی کشورها از جمله ایران از طریق عمان مواد غذایی صادراتی خود را به کشورهای دیگر صادر می‌کنند و گاهی نیز از نام این کشور به عنوان تولیدکننده محصول استفاده می‌کنند.

واردات ایران از عمان

واردات ایران از عمان در 2 دهه اخیر با رشد چشمگیری مواجه بوده است؛ اما سهم عمان از واردات ایران بسیار ناچیز است. هر چند سهم ایران از واردات عمان رقم بیشتری است اما آن هم در حد اندکی است و شامل واردات ایران از عمان عمدتا شامل اقلامی چون چسب قالب‌های ریخته‌گری فرآورده‌های شیمیایی فویل آلومینیومی جارو و ماهی منجمد می‌شود.

پنج کشور اول بازار صادراتی ایران شامل شامل چین و آسیا کشورهای (نامشخص)، عراق، کشورهای جهان (نامشخص) و ترکیه است. همچنین پنج مقصد اصلی صادرات عمان شامل کشورهای جهان (نامشخص)، امارات متحده عربی عربستان ایالات متحده آمریکا و هند هستند. عمده واردات کشور عمان عمدتا از امارات متحده عربی، چین، هند، قطر و برزیل صورت می‌پذیرد.

مهم‌ترین اقلام صادرات ایران به عمان اقلامی چون قیر نفت شمش از آهن و فولاد غیر ممزوج، اوره محصولات نیمه‌تمام از آهن یا فولاد و شمش فولاد ممزوج را شامل شده و واردات ایران از عمان شامل ذرت سویا زغال سنگ جو و فرو آلیاژها است.

طبق تحلیل کارشناسان موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی صمت، نرخ تعرفه واردات ایران از جهان در سال ۲۰۲۰ معادل ۱۲ درصد و عمان ۱.۵ درصد بوده است. اما نرخ تعرفه وارداتی ایران از عمان ۲۳.۱ درصد و نرخ تعرفه اعمالی بر واردات عمان از ایران ۱۷ درصد بوده است.

موافقت‌نامه‌های ایران و عمان

اما تاکنون عمده موافقت‌نامه‌های همکاری بین ایران و عمان چه بوده است؟ براساس تحلیل‌ها عمده آن‌ها موافقت‌نامه‌‌های بازرگانی صادرات به عمان از ایران، کشتیرانی بازرگانی، تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های صادراتی ایران، تاسیس کریدور بین‌المللی، ترانزیت کالا و مسافران، اجتناب از اخذ مالیات اضافه و توافق بر سر تعرفه صادرات، موافقت‌نامه همکاری حمل و نقل تجاری به صورت هوایی.

راه رشد صادرات از مسقط

ظرفیت توسعه صادرات کالایی ایران به عمان در اقلامی چون مواد غذایی مانند انواع مختلف شیرینی و شکلات، سبزیجات و میوه‌ها مانند سبزی خوراکی،کیوی، کاهو، گل کلم ،هندوانه لیمو، بادمجان، چغندر و همچنین مصالح ساختمانی و لوازم مورد نیاز خانه مانند انواع سنگ‌ها گچ و سیمان، مبلمان، صنایع دستی و لوازم خانگی است و با توجه به اینکه عمان به لحاظ صنعتی چندان قوی نبوده و به همین دلیل بخش قابل توجهی از کالاهای وارداتی آن را قطعات و ماشین آلات صنعتی تشکیل می‌دهند.

نکته قابل توجه اینکه عمان پایگاه خوبی برای صادرات مجدد کالا نیز است؛ با توجه به موافقت‌نامه‌های تجاری آزاد میان عمان با سایر کشورهای جهان تجار ایرانی می‌توانند کالاهای خود را با تعرفه گمرکی صفر به این کشورها صادر کند.

تحلیل‌گران پژوهشگاه صمت معتقدند، ایران همچنین از ظرفیت مناسبی در توسعه توریست سلامت به این کشور برخوردار است.

تجارت بُرد-بُرد

ظرفیت توسعه واردات ایران از عمان چه مستقیم از عمان و چه به صورت خرید کالاهای صادرات مجدد عمان می‌تواند شامل  فرآورده‌های نفتی، پلی اتیلن، ترفتالات، روغن پالم، داروهای درمانی، زغال سنگ (پودر شده یا نشده)؛ آلومینیوم، تلفن همراه، اتومبیل، کک نفتی و فویل آلومینیومی است.

موانع تجارت با مسقط

نکته آن است که مشکلات موجود در زیر ساخت‌های توسعه تجارت از موانع توسعه روابط تجاری فیمابین ایران با سایر کشورها از جمله عمان است؛ این زیر ساخت‌ها شامل روابط بانکی، روابط حمل و نقلی به صورت ریلی جاده‌ای و حتی هوایی امکانات بندری، امکانات گمرکی و همچنین شرایط مربوط به تسهیل و سهولت تردد تجار و یا صدور ویزای تجاری و دیگر امکاناتی که شرکت ها و فعالان تجاری و اقتصادی در ایران و منطقه برای توسعه روابط با همدیگر نیاز دارند به شکل مناسبی فراهم نیست. هر چند تلاش‌هایی برای حل برخی از مشکلات مزبور به انجام رسیده، اما حتی آن مورد نیز هنوز نهایی نشده‌اند.

مرور دو دهه

طی دو دهه اخیر، تبادلات تجاری میان ایران و عمان روندی صعودی داشته، اما به شدت پرنوسان و ناپایدار بوده است. افزون بر این ترکیب اقلام صادراتی ایران به عمان حاکی از آن است که این اقلام عمدتا مواد خام و نیمه‌خام هستند. این وضعیت در حالی است که همسایگان عمان که ممکن است در برخی بخش‌ها رقیب ایران به حساب آیند و اقدام به تعیین مزیت‌های راهبردی خود در این بازار کنند که در حال تهدید منافع ایران در آینده نه چندان دور شود.

عربستان سعودی قصد دارد با اتصال خطوط نفتی خود به مخازن و پالایشگاه‌های شرق عمان تنگه هرمز را دور زده و در حال از بین بردن مزیت راهبردی ایران در این تنگه است؛ کشور امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۰ با در اختیار داشتن سهم بیش از ٤٠ درصدی از واردات عمان و سرمایه گذاری ۳ میلیارد دلاری در این کشور اقدام به ایجاد یک مزیت رقابتی فوق‌العاده برای خود کرده است.