سهم ایران از نفت برنت دریای شمال چقدر است؟

نقش نفت ایران در تعیین قیمت جهانی نفت خام

کشور ایران یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت خام در جهان بوده و با برخورداری از ذخایر عظیم نفت و گاز، همواره نقشی مؤثر در بازار جهانی انرژی ایفا کرده است. با وجود تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های صادراتی، ایران همچنان از طریق مسیرهای رسمی و غیررسمی، سهم قابل‌توجهی از نفت خود را به بازار عرضه می‌کند؛ به‌ویژه به کشورهایی نظیر چین که خریداران عمده نفت ایران طی سال‌های اخیر بوده‌اند.

نقش ایران در تعیین قیمت جهانی نفت، بیشتر به‌واسه اثرگذاری آن روی عرضه و تقاضای بازار صورت می‌گیرد. جالب است بدانید که حتی اخبار مربوط به افزایش یا کاهش تولید نفت در ایران یا اختلال در صادرات آن نیز می‌تواند باعث نوسانات چشم‌گیر در قیمت نفت در بازارهای جهانی، به‌ویژه شاخص‌هایی مانند برنت شود!

این در حالی‌است‌که ایران یکی از اعضای مؤثر اوپک نیز هست و تصمیمات این کشور در جلسات سازمان، بر سیاست‌های کلی تولید نفت در سطح بین‌المللی بی‌تأثیر نیست.

در‌عین‌حال، موقعیت ژئوپلیتیکی ایران، به‌ویژه کنترل بخشی از تنگه هرمز – به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های نفتی جهان – نیز می‌تواند عاملی کلیدی در قیمت‌گذاری نفت محسوب شود. هرگونه تهدید امنیتی یا تنش سیاسی در منطقه که بتواند عبور تانکرهای نفتی از این مسیر را مختل کند، بلافاصله به افزایش قیمت جهانی نفت منجر خواهد شد!

برای درک بهتر نقش نفت ایران در تعیین قیمت جهانی نفت خام، بد نیست به موارد زیر نگاهی کوتاه داشته باشیم:

• ایران یکی از ۱۰ کشور اول دنیا با بزرگ‌ترین ذخایر نفت خام و گاز طبیعی است

• طبق آمار سال ۲۰۲۳ میلادی، حدود ۴ درصد از تولید جهانی نفت خام دنیا برای ایرانی است

• ایران سالانه بیش از ۳۶ میلیارد دلار عایدی از طریق صادرات رسمی و غیررسمی نفت به دست می‌آورد

• روزانه حدود ۲۰ الی ۳۰ درصد از نفت دریایی جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند که تقریباً در تملک کامل ایران است

سهم ایران از نفت برنت دریای شمال

نفت برنت دریای شمال که به اختصار نفت برنت (Brent Crude) نامیده می‌شود، از شناخته‌شده‌ترین انواع نفت خام در بازار جهانی است که به‌عنوان شاخصی برای قیمت‌گذاری بین‌المللی نفت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این نفت از چندین میدان نفتی در دریای شمال، شامل میدان‌های:

• برنت (Brent)

• فورتیز (Forties)

• اکوفیسک (Ekofisk)

• اوسبرگ (Oseberg) و…

استخراج می‌شود.

حتی اگر ایران نفت به‌صورت مستقیم نیز از این میادین نفت استخراج نکند، نفت صادر‌شده کشورش – خصوصاً در بازار آسیا – با شاخص برنت قیمت‌گذاری می‌شود. در‌واقع، در بسیاری از قراردادهای فروش نفت خام ایران، قیمت‌گذاری بر پایه‌ شاخص برنت انجام می‌شود.

با وجود تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های بانکی و بیمه‌ای، ایران همچنان توانسته روزانه بین ۱ تا ۱.۵ میلیون بشکه نفت صادر کند. این در حالی‌است‌که در برخی موارد، میزان صادرات ایران حتی به بیش از ۲ میلیون بشکه در روز نیز رسیده است.

این حجم از صادرات، اگرچه به اندازه کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت نظیر عربستان یا روسیه نیست، اما در بازاری به‌این اندازه حساس و متغیر، می‌تواند نقشی تعیین‌کننده ایفا کند.

البته، این نقش و اثرگذاری، بیشتر جنبه روانی و تعادلی دارد تا فیزیکی. در‌صورتی‌که تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به‌ یک‌باره لغو شده یا ایران به هر دلیلی بتواند حجم صادرات خود را به‌شدت افزایش دهد، بازارهای جهانی نفت انتظار افزایش عرضه را خواهند داشت و این یعنی: کاهش قیمت نفت!

در نقطه مقابل، به‌محض بروز تنش نظامی یا اعمال محدودیت‌های تحریمی بیشتر در صادرات ایران نیز بازار برنت واکنش سریع نشان داده و قیمت‌ها با افزایش مواجه می‌شوند.

پس اگرچه ایران سهمی در استخراج نفت برنت دریای شمال ندارد، اما بر اساس آن قیمت‌گذاری شده، به‌نوعی بخشی از جریان تعیین‌کننده قیمت نفت برنت است و می‌تواند روی قیمت جهانی نفت اثرگذار باشد.

تفاوت نفت برنت دریای شمال و نفت خام ایران چیست؟

نفت برنت دریای شمال و نفت خام ایران از نظر ویژگی‌های فیزیکی، محل استخراج، نحوه‌ی عرضه و حتی نوع مشتریان دارای تفاوت‌های قابل‌توجهی هستند.

در ادامه، این تفاوت‌ها را کمی دقیق‌تر بررسی می‌کنیم:

• تفاوت‌های کیفی

نفت برنت یک نفت سبک و کم‌سولفور (شیرین) است که برای پالایشگاه‌ها نیز گزینه‌ای مطلوب محسوب می‌شود. این نوع نفت با عدد API حدود ۳۸ و درصد سولفور کمتر از ۰.۴ درصد، به‌راحتی به سوخت‌هایی مانند بنزین و گازوئیل تبدیل می‌شود.

این در‌حالی‌است که نفت خام ایران در دو نوع سبک و سنگین عرضه می‌شود و در حالت کلی، هردو سنگین‌تر و پر‌گوگردتر از برنت هستند.

• محل و هزینه استخراج

نفت برنت از میدان‌های دریایی در شمال اروپا – عمدتاً در بریتانیا و نروژ – استخراج می‌شود و به‌دلیل نزدیکی به بازارهای مصرف اروپایی، انتقال آن به‌مراتب ساده‌تر و سریع‌تر است.

این در‌حالی‌است که نفت ایران از میادین خشکی و دریایی واقع در جنوب کشور و خلیج فارس تأمین می‌شود. این موضوع به‌ویژه در شرایط تحریمی، باعث افزایش هزینه‌های بیمه، حمل‌ونقل و ریسک صادرات نفت در ایران شده است.

• کاربردهای پالایشی و بازاریابی

از نظر کاربردهای پالایشی و بازاریابی نیز نفت برنت دریای شمال به‌عنوان یک شاخص جهانی عمل می‌کند و مبنای قیمت‌گذاری دو سوم از کل نفت جهان است.

این در‌حالی‌است که نفت ایران معمولاً با تخفیف نسبت به قیمت برنت فروخته می‌شود تا بتواند در رقابت با سایر تولیدکنندگان، مشتریان خود را حفظ کند! به‌ویژه در شرایطی که امکان استفاده از خدمات بیمه و کشتیرانی بین‌المللی نیز برای ایران محدود شده و بسیاری از مشتریان جهانی به‌خاطر تحریم از آن پا پس کشیده‌اند.

آیا صادرات نفت ایران می‌تواند روی شاخص برنت تأثیر بگذارد؟

بله... همان‌طور که اشاره شد، صادرات نفت ایران می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم روی شاخص برنت تأثیر بگذارد. تغییرات ناگهانی در عرضه یا محدودیت‌های صادراتی ایران، می‌تواند انتظارات بازار را تحت تأثیر قرار داده و موجب نوسان در قیمت جهانی نفت، از جمله قیمت نفت برنت شود.