موج جدید گرانی غذایی شروع شد
سه کالای اساسی که پایه هر سفره ایرانی را تشکیل می‌دهند، این‌روزها آماده جهشی تازه در قیمت هستند. برآوردهای فعالان بازار نشان می‌دهد نان، روغن و برنج در نیمه دوم پاییز با موج تورم کم‌سابقه روبه‌رو خواهند شد؛ موجی که حتی پیش از رسیدن به فروشگاه‌ها، فشارش را بر جیب مردم گذاشته است.
تورم خوراکی‌ها در ایران دیگر یک وضعیت گذرا نیست، بلکه به نظر می‌رسد به فاز دوم خود وارد شده؛ فازی که حتی اقلام پرمصرف و کم‌حاشیه مثل نان و روغن را هم دستخوش تغییرات قیمتی می‌کند. گزارش‌های میدانی حاکی است قیمت آرد و گندم، به خاطر افزایش هزینه حمل‌ونقل و رشد نرخ ارز، روند رو به افزایش گرفته و این فشار مستقیم به نرخ نان منتقل شده است.
نان؛ از قوت غالب تا کالای لوکس؟
تا همین چند سال پیش، نان به عنوان یکی از ارزان‌ترین اقلام خوراکی شناخته می‌شد و افزایش قیمتش اثر روانی گسترده‌ای بر جامعه داشت. اکنون، با رشد قیمت گندم و آرد، نرخ نان سنگک و بربری در برخی شهرها تا ۳۵ درصد بالا رفته و زمزمه گرانی مجدد در آبان شنیده می‌شود. کارشناسان می‌گویند این وضعیت تا زمانی که یارانه آرد اصلاح نشود، ادامه خواهد داشت.
روغن؛ بازیگر همیشگی تورم غذایی
بازار روغن خوراکی بار دیگر به تکانه افتاده است. افزایش قیمت جهانی دانه‌های روغنی مثل سویا و آفتابگردان، همراه با هزینه‌های واردات، قیمت روغن را در مبدا بالا برده است. برخی کارخانه‌ها به دلیل کمبود مواد اولیه، عرضه خود را کاهش داده‌اند و همین کمبود، بازهم به رشد قیمت دامن زده است. طبق پیش‌بینی‌ها، روغن مایع تا پایان آبان حداقل ۲۰ درصد دیگر گران می‌شود.
برنج؛ مهمان پرهزینه سفره ایرانی
برنج ایرانی که زمانی پای ثابت سبد کالای خانوار بود، حالا به کالایی لوکس بدل شده است. برداشت اخیر شالیزارها به دلیل کمبود نزولات آسمانی و افزایش هزینه‌های کود و سم، کمتر از حد انتظار بود. قیمت هر کیلو برنج طارم هاشمی به مرز ۲۲۰ هزار تومان رسیده و وارداتی‌ها نیز به دلیل مشکلات ترخیص و نرخ ارز، تنها کمی ارزان‌تر هستند.
سهم تورم خوراکی از اقتصاد خانوار
بر اساس آمار رسمی، سهم خوراکی‌ها از هزینه خانوارهای شهری به بیش از ۳۴ درصد رسیده و با این موج گرانی جدید، پیش‌بینی می‌شود این سهم تا زمستان به بیش از ۴۰ درصد افزایش یابد. این یعنی بخش بزرگی از درآمد ماهانه صرف تأمین همین سه قلم می‌شود و سایر نیازها به حاشیه می‌روند.
پیش‌بینی آینده بازار
تحلیل اقتصاددانان نشان می‌دهد که اگر سیاست‌های کنترلی و تخصیص ارز ترجیحی برای واردات روغن و برنج تغییر نکند، پاییز ۱۴۰۴ با رکورد دیگری در تورم خوراکی‌ها بسته خواهد شد. در چنین شرایطی، احتمال بازگشت اقلام اساسی به لیست کالای یارانه‌ای به‌طور جدی بررسی می‌شود؛ اما تجربه گذشته نشان می‌دهد که این نسخه کوتاه‌مدت، اثر پایدار نخواهد داشت و ساختار قیمت‌گذاری باید بازنگری شود.
واکنش مردم و بازار
در بازار روز تهران، بسیاری از فروشندگان می‌گویند که کاهش قدرت خرید مردم باعث شده حجم خرید کاهش یابد، اما تقاضای مقطعی برای ذخیره‌سازی پیش از گرانی، فروش لحظه‌ای را بالا برده است. برخی خانوارها به سمت جایگزین‌های ارزان‌تر مثل نان‌های فانتزی کوچک یا برنج نیم‌دانه رفته‌اند؛ اما کارشناسان هشدار می‌دهند این تغییر الگوی مصرف نمی‌تواند فشار تورم را جبران کند.
جمع‌بندی
گرانی نان، روغن و برنج در پاییز امسال نه یک پیش‌بینی، بلکه یک واقعیت در حال وقوع است؛ واقعیتی که به سفره ایرانیان تیر خلاص زد و اقتصاد خانوار را در مسیر دشوارتری قرار داد. اگرچه برخی امید دارند با ورود ذخایر دولتی یا اصلاح سیاست ارزی، سرعت این موج کند شود، اما شواهد بازار چیز دیگری می‌گوید: پاییز ۱۴۰۴، فصل سختی برای سفره‌هاست.
