عجیب اما واقعی/ درهای ایران به روی بارِ آمریکا باز شد!
در یکی از شگفت‌انگیزترین پارادوکس‌های ژئوپلیتیک منطقه، ایران در سکوت خبری به شاهراه ترانزیت محموله‌هایی از مبدأ ایالات متحده آمریکا به مقصد افغانستان تبدیل شده است. در حالی که در عرصه دیپلماسی، دو کشور در تنش به سر می‌برند، روی ریل‌های خط آهن خواف-هرات، این بارِ «دشمن» است که در کنار محموله‌های روسیه، هند و امارات، رکورد جابجایی بار را به ۶۳ هزار تن در ماه رسانده و ایران را به بازیگر غیرقابل انکار کریدور شرقی بدل کرده است. این، داستان یک استراتژی هوشمندانه است: «رونق مسیر» به هر قیمتی، حتی با عبور دادن بار آمریکا.
جبارعلی ذاکری، معاون وزیر راه و شهرسازی، با اعلام یک خبر، پرده از واقعیتی برداشت که بیش از آنکه اقتصادی باشد، یک بیانیه استراتژیک است: «حتی بار آمریکا از مسیر ریلی خواف – هرات به افغانستان رسیده است.» این جمله کوتاه، تمام روایت‌های ساده‌انگارانه از روابط بین‌الملل را در هم می‌شکند. در دنیایی که سیاست، مرزها را با سیم‌خاردار تعریف می‌کند، اقتصاد بر روی ریل‌های فولادی، منطق خود را دیکته می‌کند.
خط آهن خواف-هرات، که زمانی یک پروژه زیرساختی به نظر می‌رسید، اکنون به یک «کریدور چندملیتی» تبدیل شده است. قطارهایی که از ترکیه، ترکمنستان، هند، امارات و روسیه بارگیری می‌شوند، در خاک ایران به هم می‌پیوندند و به سوی افغانستان حرکت می‌کنند. اما حضور «بار آمریکا» در این ترکیب، یک پیام روشن دارد: در «بازی بزرگ» جدید منطقه، ایران نه یک مسیر فرعی، بلکه به یک شاهراه حیاتی و غیرقابل حذف تبدیل شده است.
اعداد یک جاه‌طلبی: از رکوردشکنی تا اتصال به قطب صنعتی
این یک اتفاق مقطعی نیست؛ یک روند رو به رشد است. جابجایی بار در این مسیر با شکستن رکورد و رسیدن به ۶۳ هزار تن در ماه گذشته، نشان از یک تقاضای انفجاری دارد. هدف‌گذاری برای رسیدن به ۱۰۰ هزار تن تا پایان سال، جاه‌طلبی تهران برای تبدیل شدن به هاب اصلی لجستیک منطقه را به نمایش می‌گذارد.
این پروژه با سرعت در حال توسعه است. به گفته ذاکری، ۴۳ کیلومتر دیگر از این خط آهن با ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی در خاک افغانستان در حال تکمیل است. نقطه اوج این توسعه، اتصال قریب‌الوقوع این خط به یک شهرک صنعتی بزرگ در مجاورت هرات است که به عنوان «قطب بار» منطقه عمل خواهد کرد. این یعنی انفجار حجم ترانزیت و تثبیت کامل این کریدور برای سال‌های آینده. تقاضا به قدری بالا رفته که به گفته مدیرعامل شرکت راه‌آهن، «ظرفیت تمام خطوط ایستگاهی تکمیل شده است.»
استراتژی برتر از سود: چرا ایران برای آمریکا فرش قرمز پهن کرده؟
ممکن است این سوال مطرح شود که درآمد ایران از این ترانزیت شگفت‌انگیز چقدر است؟ پاسخ معاون وزیر راه، کلید فهم این استراتژی است: «به ازای هر تن کیلومتر ۱۳ هزارم فرانک سوئیس درآمد ایجاد می‌شود… اما فعلاً به فکر درآمد از مسیر افغانستان نیستیم و بیشتر به فکر باز شدن این مسیر و رونق آن هستیم.»
این یعنی ایران در حال انجام یک سرمایه‌گذاری استراتژیک بلندمدت است. هدف، کسب درآمد ناچیز فعلی نیست؛ هدف، اعتبار، نفوذ و قدرت لجستیک است. با تبدیل شدن به مسیری امن، سریع و اقتصادی برای همه بازیگران جهانی (حتی آمریکا و روسیه به طور همزمان)، ایران در عمل خود را از تحریم‌های przyszły لجستیکی بیمه می‌کند و نشان می‌دهد که جغرافیای استراتژیک این کشور، مزیتی است که هیچ قدرتی نمی‌تواند آن را نادیده بگیرد. این «دیپلماسی ریلی»، قدرتی نرم اما بسیار مؤثری را به تهران می‌بخشد که در مذاکرات آینده، وزنه‌ای سنگین خواهد بود. در نهایت، این قطارها بی‌توجه به سیاست، حامل پیام اقتصاد هستند؛ و پیامی که امروز از خواف به هرات می‌رود این است: ایران، چهارراه جدید جهان است.
