آمریکا گوی سبقت را از پوتین ربود؟ نقشه‌ی جدید واشنگتن برای بلعیدن ثروت آسیای مرکزی
آمریکا در حال تشدید رقابت ژئوپلیتیکی در آسیای مرکزی با تمرکز بر منابع و مواد معدنی کمیاب در مقابل روسیه و چین است.
نشست C5+1 در کاخ سفید؛ گامی تازه در رقابت‌های ژئوپلیتیک اوراسیا
ترامپ: آسیای میانه اولویت سیاست خارجی آمریکا
برگزاری نشست سران پنج کشور آسیای میانه با حضور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در کاخ سفید، توجهات را به رقابت‌های ژئوپلیتیک در منطقه اوراسیا جلب کرده است. این نشست با حضور رهبران قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان، فراتر از یک دیدار دیپلماتیک، نشان‌دهنده تلاش آمریکا برای بازتعریف نفوذ خود در منطقه‌ای است که پیش از این حوزه نفوذ سنتی روسیه و چین تلقی می‌شد.
اهداف دوگانه؛ طمع اقتصادی و نفوذ سیاسی
ترامپ در این نشست با انتقاد از سیاست‌های دولت پیشین آمریکا در قبال منطقه، آسیای میانه را یکی از اولویت‌های سیاست خارجی دولت خود اعلام کرد. پشت این اظهارات، دو هدف استراتژیک نهفته است: سلطه اقتصادی بر منابع کمیاب و نفوذ سیاسی برای مهار رقبای شرقی.
همکاری اقتصادی با طمع منابع
مقامات و کارشناسان آمریکایی این نشست را "عصر جدید همکاری" توصیف می‌کنند، اما بررسی توافقات نشان‌دهنده رویکرد اقتصادی تهاجمی برای دستیابی به منابع حیاتی منطقه است. ترامپ به صراحت به "ثروت منابع طبیعی" از جمله نفت، گاز و به‌ویژه "پتانسیل قابل توجه در حوزه عناصر خاکی کمیاب" اشاره کرد.
جزئیات قراردادهای اقتصادی:
- قرارداد تنگستن قزاقستان: توافقی 1.1 میلیارد دلاری برای بهره‌برداری از ذخایر تنگستن جهان، با سهم 70 درصدی یک شرکت آمریکایی و تأمین مالی از سوی بانک صادرات و واردات آمریکا.
- توافقات گسترده معدنی: امضای تفاهم‌نامه‌هایی به ارزش 17 میلیارد دلار در حوزه‌های مواد معدنی حیاتی، انرژی و حمل‌ونقل با قزاقستان، با هدف تضمین زنجیره تأمین استراتژیک مستقل از چین و روسیه.
- معاملات ازبکستان: خرید 8 میلیارد دلاری هواپیماهای بوئینگ و اعلام قصد سرمایه‌گذاری 35 میلیارد دلاری در اقتصاد آمریکا، در راستای گره زدن اقتصاد این کشور به بازارهای غربی.
کارشناسان منطقه‌ای نیز بر محوریت نشست در حوزه "مواد معدنی حیاتی و منابع خاکی کمیاب" و توسعه "کریدور میانی" (ترانس-خزر) که با هدف دور زدن روسیه و ایران طراحی شده، تأکید دارند.
نفوذ سیاسی در حیاط خلوت رقبا
در کنار اهداف اقتصادی، بعد سیاسی و ژئوپلیتیک نشست نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. واشنگتن منطقه آسیای میانه را فرصتی برای اعمال فشار بر رقبای خود، روسیه و چین، می‌بیند.
پیام‌های سیاسی و استراتژیک:
- تأکید بر حاکمیت و استقلال: ترامپ با تأکید بر حفظ حاکمیت و استقلال کشورهای منطقه، آمریکا را به عنوان یک "متحد" امنیتی در برابر فشارهای احتمالی مسکو یا پکن معرفی کرد.
- نمادگرایی میزبانی: برگزاری نشست در کاخ سفید، برخلاف دوره دولت بایدن که در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد، نشان‌دهنده ارتقای استراتژیک منطقه در دکترین واشنگتن است.
- پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم: این اقدام، تلاش آمریکا برای گنجاندن کشورهای آسیای میانه در معماری سیاسی جهانی خود و دور کردن آن‌ها از متحدان سنتی‌شان را نشان می‌دهد.
در حالی که کشورهای منطقه ممکن است این تعاملات را در چارچوب "سیاست خارجی چندوجهی" خود تفسیر کنند، شواهد حاکی از تلاش آمریکا برای نفوذ عمیق در منطقه، مهار پروژه "کمربند و جاده" چین و بهره‌برداری از منابع استراتژیک آن در جهت منافع بلندمدت خود است.
