دستکاری هوا و حذف بارندگی از نظر علمی غیرممکن است
در سال‌های اخیر، با افزایش خشکسالی و کاهش بارندگی‌ها در بسیاری از مناطق ایران، شایعاتی درباره دستکاری هوا و حذف عمدی بارندگی‌ها به گوش می‌رسد. برخی معتقدند که کشورهای همسایه یا قدرت‌های بزرگ، به‌نوعی هوا را دستکاری می‌کنند و جلوی باران را می‌گیرند. اما علم چه می‌گوید؟ آیا واقعاً امکان دارد که کسی بتواند بارندگی را از یک منطقه، شهر یا حتی کشور حذف کند؟
محمد اصغری، کارشناس هواشناسی، در پاسخ به این سؤال تأکید می‌کند که حذف کامل بارندگی در مقیاس یک ناحیه، شهر، استان یا حتی کشور، از نظر علمی ممکن نیست. دلیل این امر، گستردگی و انرژی عظیم جوّ زمین است که دستکاری آن در مقیاس وسیع، فراتر از توانایی فناوری‌های امروزی بشر است.
چرا دستکاری کامل هوا غیرممکن است؟
جوّ زمین یک سیستم پیچیده و پویا است که دارای انرژی عظیمی است. بارندگی‌ها نتیجه تعامل عوامل متعددی مانند دما، فشار هوا، رطوبت، جریان‌های هوایی و الگوهای جوّی هستند. این عوامل در مقیاس وسیع جغرافیایی و در دوره‌های زمانی طولانی عمل می‌کنند و تغییر دادن آنها به‌صورت کامل، نیازمند انرژی و فناوری‌هایی است که امروزه در اختیار بشر نیست.
به عنوان مثال، برای جلوگیری از بارش در یک منطقه خاص، باید جریان‌های هوایی را تغییر داد، رطوبت را کاهش داد و ابرها را از تشکیل باز داشت. این کار در مقیاس محدود و موقت ممکن است، اما در مقیاس یک کشور یا حتی یک استان، عملاً ناممکن است. انرژی لازم برای چنین کاری، به مراتب بیشتر از آن چیزی است که هر کشور یا سازمانی بتواند تأمین کند.
تعدیل آب‌وهوا؛ تنها گزینه محدود
البته این به معنای آن نیست که دانشمندان هیچ کنترلی بر هوا ندارند. در حقیقت، دانشمندان می‌توانند به‌صورت محلی و بسیار محدود، نوع و میزان بارش را تا حدودی تغییر دهند. این کار به آن «تعدیل آب‌وهوا» گفته می‌شود و معمولاً برای اهداف خاصی مانند افزایش بارش در مناطق خشک یا جلوگیری از تشکیل تگرگ در مزارع انجام می‌شود.
یکی از روش‌های رایج تعدیل آب‌وهوا، پاشیدن ذراتی مانند یدید نقره در ابرها است. این ذرات به عنوان هسته‌های میعان عمل می‌کنند و باعث می‌شوند قطرات آب در ابرها سریع‌تر تشکیل شوند و بارش افزایش یابد. اما این تأثیر بسیار محدود و غیرقطعی است و تنها در مناطق کوچکی که شرایط مناسب داشته باشند، کارآمد است.
علاوه بر این، تعدیل آب‌وهوا نیازمند شرایط خاصی است. به عنوان مثال، برای اینکه بارش افزایش یابد، باید ابرهای مناسبی وجود داشته باشند و رطوبت کافی در جوّ موجود باشد. اگر این شرایط وجود نداشته باشد، هیچ دستکاری‌ای نمی‌تواند باران ایجاد کند. به همین دلیل است که تعدیل آب‌وهوا نمی‌تواند راه‌حل اصلی برای مقابله با خشکسالی باشد.
شایعات و واقعیت‌ها
در شرایطی که کشور با خشکسالی و کمبود آب مواجه است، طبیعی است که مردم به دنبال دلایل و مقصران باشند. اما مهم است که میان شایعات و واقعیت‌های علمی تمایز قائل شویم. کاهش بارندگی‌ها در ایران، نتیجه عوامل مختلفی مانند تغییرات اقلیمی، گرمایش جهانی، تخریب منابع طبیعی و مدیریت نادرست آب است، نه دستکاری عمدی هوا توسط کشورهای دیگر.
کارشناسان هواشناسی تأکید می‌کنند که برای مقابله با خشکسالی، باید بر مدیریت صحیح منابع آب، کاهش مصرف، احیای منابع طبیعی و سازگاری با تغییرات اقلیمی تمرکز کرد، نه اتکا به نظریه‌های توطئه و شایعات بی‌اساس.
سخن پایانی
دستکاری هوا و حذف کامل بارندگی از یک منطقه، شهر یا کشور، از نظر علمی غیرممکن است. جوّ زمین یک سیستم پیچیده و پویا با انرژی عظیمی است که دستکاری آن در مقیاس وسیع، فراتر از توانایی فناوری‌های امروزی بشر است. آنچه دانشمندان می‌توانند انجام دهند، تعدیل محلی و بسیار محدود آب‌وهوا است که تأثیر آن نیز قطعی نیست. بنابراین، به جای اتکا به شایعات و نظریه‌های توطئه، باید بر مدیریت صحیح منابع آب، کاهش مصرف و سازگاری با تغییرات اقلیمی تمرکز کنیم. خشکسالی یک چالش واقعی است که نیاز به راه‌حل‌های علمی و عملی دارد، نه شایعات و اتهامات بی‌پایه. آینده منابع آب کشور، به تصمیمات امروز ما بستگی دارد و فقط با اقدامات عملی و مبتنی بر علم می‌توانیم این چالش را مدیریت کنیم.
