کارتل‌ها پکن را دور می‌زنند/ آیا واشنگتن پاسخ می‌دهد؟
اواخر ماه گذشته، چین اعلام کرد که دو ماده پیش‌ساز دیگر فنتانیل را به فهرست مواد کنترل‌شده خود اضافه خواهد کرد؛ گامی که هم‌راستا با مقررات بین‌المللی است و از سوی دیپلمات‌های چینی به‌عنوان نشانه‌ای از «مشارکت فعال» در کنترل جهانی مواد مخدر قلمداد شد.
از زمانی‌که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، تنها چند روز پس از آغاز دومین دوره ریاست‌جمهوری‌اش، اعمال تعرفه بر واردات از چین را به‌دلیل نقش این کشور در گسترش مواد افیونی کشنده‌ای مانند فنتانیل آغاز کرد، پیام پکن روشن بوده است: بحران فنتانیل «مشکل داخلی آمریکا» است.
مقامات چینی بارها اعلام کرده‌اند که چین پیش‌تر برای مقابله با این بحران «کارهای زیادی» را انجام داده است. مارس گذشته، یکی از سخنگویان وزارت خارجه چین در واکنش به افزایش تعرفه‌های ترامپ تا ۲۰ درصد بر تمامی واردات چین به آمریکا، گفت:«ما برای همکاری عملی با ایالات متحده بر اساس برابری و احترام متقابل آماده‌ایم، اما قاطعانه با فشار، تهدید و باج‌خواهی آمریکا به بهانه مساله فنتانیل مخالف هستیم.»
چالش مشترک!
اما با وجود گذشت ماه‌ها و باقی‌ماندن این تعرفه‌ها، پکن نشان داده که هنوز به این موضوع توجه دارد و شاید آماده باشد اقدامات بیشتری انجام دهد.
در اواخر ماه گذشته، چین اعلام کرد که دو ماده پیش‌ساز دیگر فنتانیل را به فهرست مواد کنترل‌شده خود اضافه خواهد کرد؛ گامی که هم‌راستا با مقررات بین‌المللی است و از سوی دیپلمات‌های چینی به‌عنوان نشانه‌ای از «مشارکت فعال» در کنترل جهانی مواد مخدر قلمداد شد.
چند روز پیش‌تر، مقامات چینی همچنین اعلام کردند که کنترل‌هایی را بر نوعی ماده مخدر مصنوعی به نام «نیتازن‌ها» – که نگرانی‌های زیادی را در میان نهادهای بهداشتی جهانی برانگیخته – اعمال کرده‌اند. همان روز، «وانگ شیاوهونگ» وزیر امنیت عمومی چین، در دیدار با «دیوید پردو»، سفیر آمریکا در پکن، از آمادگی چین برای «تقویت همکاری عملی» در زمینه کنترل مواد مخدر خبر داد.
وقتی کارتل‌ها پکن را دور می‌زنند
با این همه دولت ترامپ، چین را مسئول تداوم ورود فنتانیل به ایالات متحده می‌داند. فنتانیل یک ماده افیونی مصنوعی و بسیار قوی است که ده‌ها برابر از هروئین قدرتمندتر است و سالانه جان ده‌ها هزار آمریکایی را می‌گیرد، اگرچه سال گذشته آمار مرگ و میر به واسطه استفاده از این مخدر به شکل محسوسی کاهش داشت.
در مقابل، پکن می‌گوید که فراتر از استانداردهای بین‌المللی عمل کرده است. در سال ۲۰۱۹، چین فنتانیل را در رده «مواد تحت کنترل» طبقه‌بندی کرد؛ حرکتی مهم که بنا به گفته کارشناسان و مقامات آمریکایی، باعث کاهش چشم‌گیر ارسال مستقیم فنتانیل از چین به آمریکا شد.
اما شبکه‌های جنایی به‌سرعت خود را با شرایط جدید وفق دادند. تولیدکنندگان چینی به‌جای ارسال مستقیم فنتانیل، مواد پیش‌ساز آن را به کارتل‌های مواد مخدر در مکزیک فروختند که پس از فرآوری، آن را به آمریکا ارسال می‌کردند. چین کنترل‌هایی بر برخی از این مواد اولیه اعمال کرده، اما به گفته کارشناسان، هنوز راه زیادی باقی مانده، چرا که چین همچنان بزرگ‌ترین منبع تامین این مواد برای تولید فنتانیل در مکزیک و سایر کشورهاست.
نقش تعرفه‌ها و سیاست چانه‌زنی
چینی‌ها ارتباطی مستقیم میان کنترل این مواد و روابط با آمریکا ترسیم نکردند، بلکه آن را نشانه‌ای دیگر از «حسن نیت» خود می‌دانند و همچنان با تعرفه‌های آمریکا مخالفت می‌کنند. با این حال، پکن احتمالا امیدوار است این اقدامات در مذاکرات تجاری با آمریکا مورد توجه قرار گیرد. پرسش اصلی این است که آیا برداشتن این گام‌ها برای واشنگتن کافی خواهد بود؟ و آیا دو کشور می‌توانند در میانه تنش های حاکم، همکاری موثری در زمینه مبارزه با مواد مخدر داشته باشند؟
«رایان هس»، مدیر مرکز چین در مؤسسه بروکینگز در این باره به خبرگزاری سی‌ان‌ان گفت: «اگر واشنگتن به‌طور علنی گام‌های چین را به رسمیت نشناسد و به نگرانی‌های پکن پاسخ ندهد، احتمالا همکاری دوجانبه در حوزه اجرای قانون از این پس متوقف خواهد شد.»
با این همه، در میان همه تنش‌ها، موضوع فنتانیل یکی از مسائلی است که آمریکایی‌ها آن را به‌طور ویژه «شخصی» تلقی می‌کنند. ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود، اقدام شی جین‌پینگ در طبقه‌بندی فنتانیل به‌عنوان ماده کنترل‌شده را «حرکتی بشردوستانه» توصیف کرد. اما در دور دوم، لحن خود را کاملا تغییر داد و چین را به «گسترش فعال تجارت مسموم‌کردن مردم آمریکا» متهم کرد؛ اتهامی که پکن قویا رد کرده است.
پکن و واشنگتن خلع سلاح شدند؟
با این حال، گزارش اخیر آژانس مبارزه با مواد مخدر آمریکا (DEA) نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، خلوص فنتانیل کاهش یافته است و این ممکن است ناشی از چالش‌های کارتل‌های مکزیکی در دسترسی به مواد اولیه باشد. این گزارش اضافه می‌کند که برخی تامین کنندگان چینی نیز در تامین این مواد احتیاط به‌خرج داده‌اند، زیرا آگاه هستند که دولت چین کنترل بیشتری بر مواد پیش‌ساز اعمال می‌کند.
طبق گزارش‌های رسمی، چین در زمینه کنترل فنتانیل دستاوردهای قابل توجهی داشته است؛ از توقیف بیش از ۱۴۰۰ تن مواد شیمیایی تا بازداشت و محکومیت صدها نفر. اما مقامات چینی نیز اذعان دارند که مسیر قاچاق مواد اولیه همچنان در حال گسترش است و روش‌های جدید قاچاق دائما تغییر می کنند.
«هوآ ژندونگ»، معاون آزمایشگاه مبارزه با مواد مخدر وزارت امنیت عمومی چین، در گفت‌وگویی با سی‌ان‌ان مدعی شد: «حقیقتا نمی‌توان مشکل فنتانیل را فقط با توسل به اهرم‌های کنترل، حل کرد. موضوع اصلی، کاهش تقاضا در آمریکاست.»
او افزود که بسیاری از این مواد کاربردهای صنعتی قانونی دارند و بنابراین قابل‌کنترل نیستند. همچنین تولیدکنندگان غیرقانونی می‌توانند ساختار شیمیایی این مواد را به‌راحتی تغییر دهند تا مشمول قوانین نشوند، در حالی که همچنان قادر به تولید فنتانیل هستند.
کارشناسان نیز بر این باورند که اگر تقاضا در آمریکا کاهش نیابد، حتی در صورت توقف کامل صادرات از چین، تولیدکنندگان فنتانیل به کشورهایی مانند هند روی خواهند آورد.
مسئولیت‌پذیری مشروط
چین از یک‌سو نمی‌خواهد به‌عنوان عامل گسترش جهانی مواد مخدر شناخته شود و از سوی دیگر بارها اعلام کرده که همکاری با آمریکا در زمینه کنترل مواد مخدر را وابسته به سلامت کلی روابط دوجانبه می‌داند.
در سال ۲۰۲۲، چین در واکنش به سفر نانسی پلوسی به تایوان، همکاری در زمینه مواد مخدر را قطع کرد. این همکاری تنها پس از دیدار مثبت شی جین‌پینگ و بایدن در اواخر ۲۰۲۳ دوباره آغاز شد. اما اکنون، چین در برابر تعرفه‌های ترامپ موضعی تند اتخاذ کرده و آن را مانع همکاری می‌داند. با توجه به بحران‌های اقتصادی داخلی چین، این کشور به‌دنبال بسته‌ای از توافقات است که شامل تعرفه‌ها، کنترل مواد مخدر و سایر مسائل باشد.
«یون سون»، مدیر برنامه چین در اندیشکده استیمسون واشنگتن براین باور است که «چینی‌ها امیدوارند بتوانند تعرفه ۲۰ درصدی را حذف کرده و علاقه‌مندند ترامپ سال جاری به چین سفر کند، بنابراین به‌دنبال پیشرفت مثبت در روابط هستند.»
