امارات با یک حرکت چین و اروپا را دور زد
امارات با وعده سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری در حوزه‌های انرژی تجدیدپذیر، لجستیک، فناوری، کشاورزی و املاک قاره سیاه از رقبایی چون چین و کشورهای اروپایی پیشی گرفته است.
در تاریخ ۲۳ نوامبر، شیخ شخبوت بن نهیان آل نهیان، از دیپلمات‌های ارشد امارات متحده عربی، وارد بانگی، پایتخت جمهوری آفریقای مرکزی شد تا به رئیس‌جمهور این کشور، فوستن-آرشانژ توادرا،پیشنهادی با اهمیت ارائه دهد. بر اساس این پیشنهاد، در ازای دسترسی به باندهای فرود در شرق دورافتاده، امارات متعهد می‌شد در حوزه‌های دفاعی، معدنی و کشاورزی جمهوری آفریقای مرکزی سرمایه‌گذاری کند. این اطلاعات را دو مقام جمهوری آفریقای مرکزی و دو مقام ارشد غربی در گفت‌وگویی غیررسمی اعلام کرده‌اند.
رد پای امارات در قاره سیاه
به نوشته بلومبرگ، این پیشنهاد، که در نهایت در مارس به امضای توافق‌نامه مشارکت اقتصادی انجامید، بخشی از استراتژی گسترده‌تر امارات برای گسترش نفوذ خود در منطقه‌ای غنی از منابع معدنی و کشاورزی محسوب می‌شود؛ استراتژی‌ای که در عین حال، به تقویت حمایت غیررسمی این کشور از نیروهای شبه‌نظامی «نیروهای پشتیبانی سریع» (RSF) در سودان نیز کمک می‌کند.
به گفته دیپلمات‌ها و تحلیلگران منطقه‌ای، توافق با جمهوری آفریقای مرکزی هم‌راستا با ایجاد شبکه‌ای لجستیکی توسط امارات در کشورهای همجوار سودان است؛ شبکه‌ای که شامل بیمارستان‌های صحرایی در چاد و سودان جنوبی می‌شود. دسترسی به باندهای فرود در آفریقای مرکزی، می‌تواند مسیری پنهانی برای انتقال تجهیزات به نیروهای پشتیبانی سریع باشد؛ اگرچه امارات همواره حمایت از این گروه شورشی را تکذیب کرده است.
در ماه مه، دیوان بین‌المللی دادگستری در لاهه، شکایت ارتش سودان علیه امارات را به دلیل نبود صلاحیت قضایی رد کرد و ارتش سودان نیز به این حکم اعتراضی نکرد. تحلیلگران معتقدند که دلیل حمایت امارات از نیروهای پشتیبانی سریع، مخالفت این کشور با گروه‌های رادیکال است؛ جریانی که در ارتش سودان نفوذ قابل توجهی دارد.
وقتی ابوظبی پکن را دور زد!
ایالات متحده، در سال جاری میلادی، گروه پشتیبانی سریع را به نسل‌کشی در جریان جنگ داخلی دو ساله علیه ارتش سودان متهم و هر دو طرف را تحریم کرده است. این جنگ که از آوریل ۲۰۲۳ آغاز گشت، پس از آن شعله‌ور شد که رهبران دو جناح بعد از کودتای مشترک در سال ۲۰۲۱، نتوانستند بر سر تقسیم قدرت به توافق برسند. نتیجه این درگیری، بیش از ده‌ها هزار کشته و آوارگی ۱۲ میلیون نفر است.
در سال‌های اخیر، امارات در صف مقدم کشورهای خلیج‌فارس قرار داشت که تلاش می‌کرد تا نفوذش را در قاره سیاه گسترش دهد. این کشور با وعده سرمایه‌گذاری میلیارد دلاری در حوزه‌های انرژی تجدیدپذیر، لجستیک، فناوری، کشاورزی و املاک، از رقبایی چون چین و کشورهای اروپایی پیشی گرفته است.
این تلاش‌ها بخشی از راهبرد گسترده امارات برای کاهش وابستگی به نفت و تبدیل‌شدن به یک قدرت اقتصادی جهانی در حوزه‌های تجارت و انرژی سبز به شمار می‌رود. در همین راستا سخنگوی وزارت خارجه امارات مدعی است: «مشارکت ما صرفا مبادله‌ای نیست، بلکه بر اساس ارزش‌های مشترک و چشم‌انداز توسعه پایدار و رشد فراگیر هدایت می‌شود.»
برگ برنده امارات
علی‌رغم ابهامات درباره هدف نهایی امارات در قاره آفریقا، برخی تحلیلگران معتقدند تمرکز این کشور کمتر بر سودآوری مستقیم و بیشتر بر تثبیت جایگاه خود به‌عنوان یک قدرت تاثیرگذار در منطقه‌ای است که شرکای سنتی آن از غرب و چین در حال عقب‌نشینی هستند.
کانر ویزی، مشاور ارشد در شرکت J.S. Held لندن می‌گوید: «امارات سال‌ها صرف یادگیری چگونگی نفوذ در آفریقا کرده است. اکنون که قدرت‌های سنتی عقب‌نشینی کرده‌اند یا شرایط را به‌درستی درک نمی‌کنند، امارات فرصت را غنیمت شمرده است.»
در کنار سرمایه‌گذاری، امارات از طریق کمک‌های بشردوستانه و حتی ورود به درگیری‌های داخلی کشورهای آفریقایی، به‌سرعت در حال گسترش نفوذ خود است. برای نمونه، این کشور از زمان آغاز جنگ سودان تاکنون، ۶۰۰ میلیون دلار کمک بشردوستانه به این کشور ارائه کرده و طی یک دهه اخیر نیز حدود ۳.۵ میلیارد دلار در پروژه‌های بشردوستانه در سراسر آفریقا سرمایه‌گذاری کرده است.
سال گذشته، بزرگ‌ترین تعهد مالی امارات در آفریقا با سرمایه‌گذاری ۳۵ میلیارد دلاری در مصر رقم خورد که به تنهایی بحران ارزی این کشور را مهار کرد.
منتقدان، اما، این تلاش‌ها را کوششی برای زیباسازی وجهه بین‌المللی می‌دانند آن هم در شرایطی که این کشور متهم به تسلیح گروه‌هایی چون پشتیبانی سریع است. کامِرون هادسون، تحلیلگر ارشد مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی آمریکا مدعی است: «دامنه روابط امارات در چاد، سودان، جمهوری آفریقای مرکزی، سودان جنوبی، اتیوپی و لیبی، نشان‌دهنده اهمیت شاخ آفریقا در نقشه جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای ابوظبی است.»
اهرم استراتژیک امارات
رئیس‌جمهور جیبوتی، اسماعیل عمر گله، در گفت‌وگویی در ماه مه با نشریه Jeune Afrique، سیاست‌های کلی امارات را برای منطقه بی‌ثبات‌کننده توصیف کرد.
هرچند ارتش سودان از آوریل موفق به بازپس‌گیری برخی مواضع نیروهای پشتیبانی سریع در خارطوم شده، این گروه بار دیگر کنترل بخش‌هایی از منطقه کوردفان در جنوب را به دست گرفته و یک منطقه راهبردی در مرز سودان با مصر و لیبی را تصرف کرده است.
نخستین ورود جدی امارات به بحران‌های نظامی آفریقا به سال ۲۰۱۴ و حمایت از ژنرال خلیفه حفتر در لیبی بازمی‌گردد. از آن زمان، ابوظبی فعالیت خود را با تامین تسلیحات تشدید کرده و به‌سرعت در حوزه‌های بشردوستانه و اقتصادی در قاره نفوذ کرده است. احداث بیمارستان‌های صحرایی در چاد و سودان جنوبی و نیز سرمایه‌گذاری در کشورهای اوگاندا، کنیا و جمهوری آفریقای مرکزی بخشی از این اقدامات است.
در سومالی، امارات با توسعه فرودگاه شهر ساحلی بوصاصو، پایگاهی لجستیکی ایجاد کرده و همچنین نیروهای نظامی منطقه خودمختار پونتلند را آموزش و پشتیبانی می‌کند. تصاویر ماهواره‌ای از گسترش باند، سکوهای بارگیری و آشیانه‌های جدید در این فرودگاه از اوایل ۲۰۲۳ حکایت دارند؛ درست هم‌زمان با آغاز جنگ در سودان.
سخنگوی امارات می‌گوید: «امروزه با بیش از ۵۰ کشور آفریقایی در زمینه‌هایی چون انرژی پایدار، امنیت غذایی، زیرساخت، آموزش، تحول دیجیتال و سلامت همکاری می‌کنیم. در چهار سال گذشته، کمک‌های خارجی امارات به ۵۱ کشور آفریقایی ادامه داشته است.»
سازمان عفو بین‌الملل در گزارشی در ماه مه، با استناد به داده‌های مؤسسه SIPRI سوئد، ادعا کرد که امارات «تقریباً با قطعیت» تسلیحات چینی از جمله توپخانه ۱۵۵ میلی‌متری Norinco AH-4 را به نیروهای پیشیبانی سریع تحویل داده است. امارات این اتهامات را رد کرد.
بر اساس گزارش سال ۲۰۲۴ اندیشکده کارنگی، امارات از سال ۲۰۱۴ تاکنون پایگاه‌های نظامی پنهانی در شش کشور از جمله یمن، سومالی، چاد و لیبی تأسیس کرده است؛ اقدامی که بنا به گفته کارشناسان، هدف آن «تحقق اهداف نظامی، امنیتی و اقتصادی» است.
در چاد، امارات در سال ۲۰۲۳ ساخت بیمارستانی میدانی در شهر امدجرس را آغاز کرد تا از آوارگان سودانی حمایت کند. با این حال، کارشناسان سازمان ملل استفاده احتمالی از باند هوایی نزدیک این بیمارستان برای انتقال تسلیحات به نیروهای پشتیبانی سریع را «قابل‌اعتنا» دانسته‌اند. گزارش اخیر سازمان ملل، البته، تأیید انتقال نظامی در ماه‌های اخیر را ممکن ندانسته است.
امارات همچنین از مارس ۲۰۲۴ بیمارستانی را در ایالت شمالی بحر الغزال در سودان جنوبی افتتاح کرد. هرچند هدف رسمی از این کلینیک ارائه خدمات پزشکی به عموم مردم عنوان شده، اما به گفته دو مقام بهداشتی، بسیاری از بیماران تحت درمان، نظامیان مجروح وابسته به نیروهای پشتیبانی سریع بوده‌اند.
هادسون تحلیلگر آمریکایی در پایان می‌گوید: «به‌طور کلی، امارات در حال تنوع‌بخشی به حوزه نفوذ خود است. از تمرکز بر چاد فاصله گرفته و اکنون به سودان جنوبی و آفریقای مرکزی نگاه دارد. این اقدامات هدفمند و کاملاً استراتژیک هستند.»
