وقتی پول از پول درمیاد / با خودپرداز ثروتمند شو!

 زمانی بانک‌ها فقط به مشتریان یا به اصطلاح دارندگان کارت خودشان خدمات می‌دادند. پس از اتصال بانک‌ها توسط شبکه شتاب (شبکه تبادل اطلاعات بین بانکی) در سال ۱۳۸۱، و ارائه خدمات بانک‌ها به مشتریان یکدیگر، قوانینی وضع شد. شبکه شتاب با هدف یکپارچه کردن و به هم پیوستن سامانه‌های کارت تمامی بانک‌های کشور آغاز به کار کرد. درحال‌حاضر به عنوان سوئیچ ملی کارت بانک در کشور فعال می‌باشد.

صادرکننده و پذیرنده

بانک صادر‌کننده کارت، issuer و بانک پذیرنده، acquirer نامیده می‌شود. فرض کنید حساب بانکی و کارت شما در بانک پارسیان می‌باشد و شما برای دریافت وجه به بانک ملی مراجعه می‌نمایید. در این مثال، پارسیان صادر‌کننده و ملی پذیرنده کارت شما می‌باشد. در صورتی که شما از خودپرداز بانک خودتان وجهی دریافت نمایید، بانک مشمول کارمزد نخواهد بود. اما اگر شما از خودپرداز بانک دیگری دریافت وجه نمایید، بانک صادرکننده (بانکی که شما در آن حساب دارید) طبق بخشنامه بانک مرکزی، موظف به پرداخت کارمزد می‌باشد. دلیل پرداخت کارمزد هم ارائه سرویس پرداخت وجه توسط بانک پذیرنده به بانک شماست. بانک پذیرنده، امکانات شامل دستگاه و وجه نقد و شبکه و سایر ملزومات آنرا فراهم نموده و به شما که مشتری‌اش نیستید، سرویسی ارائه داده است و لذا باید کارمزد دریافت نماید.

کارمزد دستگاه خودپرداز

طی بخشنامه مورخ ۱۳۸۶/۱۰/۲۰ بانک مرکزی مقرر شد که از تاریخ ۱۳۸۶/۱۱/۲۰ کارمزد برداشت وجه در شبکه شتاب بدین شرح باشد:

 کارمزد قابل پرداخت به بانک پذیرنده، از طرف بانک صادر کننده، معادل ۱.۱۵ درصد مبلغ تراکنش می‌باشد. به عنوان مثال اگر مشتری بانک پارسیان، از خودپرداز بانک ملی، ۱۰۰ هزار تومان وجه دریافت نماید، بانک پارسیان کارمزدی معادل ۱۱۵۰ تومان به بانک ملی پرداخت می‌نماید. (در این مطلب عنوان شده که ۱.۱ درصد سهم پذیرنده و ۰.۰۵ درصد سهم صندوق مشاع می‌باشد.)

 بانک صادر‌کننده همچنین مبلغ ثابت ۱۰۱۳ ریال کارمزد به شبکه شتاب پرداخت می‌کند.

سایر تراکنشها نیز کارمزدهایی دارند که توسط دارنده یا صادر‌کننده کارت یا هردو به پذیرنده و شتاب پرداخت می‌گردد.

درآمد خودپرداز

طبق مطالب فوق، هر بانک، بسته به اینکه چه تعداد خودپرداز نصب شده و چه تعداد کارت صادر شده دارد، در نهایت مبالغی به عنوان کارمزد پرداخت و دریافت می‌نماید و پس از کسر این مبالغ، در نهایت، بدهکار یا بستانکار شبکه بانکی می‌شود. بانک‌هایی که تعداد بیشتر و گستردگی مناسبتر شبکه خودپرداز دارند، ممکن است بستانکار شده و بانک‌هایی که به نسبت کارتهای بیشتری صادر کرده‌اند و دستگاههای کمتری دارند، ممکن است بدهکار شوند. این مبالغ بانک‌ها را بر آن داشت که در قدم اول نسبت به نصب دستگاههای خارج از شعبه اقدام نمایند.

واگذاری دستگاه خودپرداز به اشخاص

پس از آن، برخی بانک‌ها با ارائه مجوز ارتباط دستگاه خودپرداز به شبکه بانک، اقدام به تسهیم این کارمزد با اشخاص حقیقی کردند. بدین ترتیب که با تسهیم کارمزدهای دریافتی از دستگاه مربوطه با مالک دستگاه، اشخاص حقیقی را ترغیب کردند تا نسبت به سرمایه‌گذاری در این حوزه و خرید خودپرداز اقدام نمایند.

اشخاص حقیقی با سرمایه شخصی و یا با اخذ تسهیلات بانکی، اقدام به خرید دستگاههای خودپرداز از شرکت‌ها کرده و پس از طی فرآیند مربوطه، دستگاه را به سوئیچ بانک متصل کرده و کلیه خدمات آنرا از جمله پولگذاری انجام می‌دهند. سپس بانک مربوطه، کارمزدهای دریافتی از سایر بانک‌ها را محاسبه و بخشی از آن (مثلاً ۶۰ درصد) را به مالک دستگاه پرداخت می‌نماید. درآمد دستگاه خودپرداز با ورود چند بانک به این عرصه، اشخاص حقیقی را ترغیب کرده که در این حوزه سرمایه‌گذاری نمایند.

کارمزد پرداخت وجه طبق این فرمول محاسبه می‌شود:

 مبلغ پرداختی x سهم پذیرنده (معمولاً ۶۰%) ۱.۱x%

مثلاً در صورت پرداخت ۱۵ میلیون تومان در یک روز، کارمزد دریافتی ۱۵،۰۰۰،۰۰۰ ضربدر ۶۰% ضربدر ۱.۱% و برابر با ۹۹،۰۰۰ می‌باشد. البته باید در نظر داشته باشید که پرداخت وجه به دارندگان کارتهای همان بانک، کارمزد ندارد و همچنین کارمزد سایر تراکنشها مثل انتقال وجه، مانده حساب، شارژ و … ناچیز بوده و به طور تقریبی پرداخت ۱۵ میلیون تومان در یک روز، مبلغ ۱۰۰ هزار تومان کارمزد در آن روز یا ۳ میلیون تومان کارمزد ماهیانه دارد.