نمودار رشد بهره‌وری تغییر جهت داد!

به گفته میرسامان پیشوایی در دو سال گذشته، رشد متوسط شاخص کل بهره وری عوامل تولید، حدود ۳.۶ دهم درصد بود و این نرخ در شش ماهه اول امسال با حدود ۳ درصد رشد همراه شد.

وی با اشاره به رشد اقتصادی از سه طریق افزایش سرمایه گذاری، رشد نیروی کار و رشد بهره‌وری است، گفت: سهم بهره‌وری بیش از آن چیزی است که در برنامه ششم در نظر گرفته شده است.

نفت و خدمات در صدر

به گزارش سرانه، پیشوایی با اشاره به جزئیات رشد بهره وری در کشور افزود: در حوزه‌ گروه‌های اقتصادی، حوزه نفت بالاترین رشد بهره وری کل عوامل تولید را با ۱۲.۹ دهم درصد داشته است. جایگاه دوم مربوط به حوزه صنعت و معدن با رشد ۶.۱ دهم درصدی و جایگاه بعدی مربوط به حوزه کشاورزی با ۵.۷ درصد است البته ظرفیت افزایش بیش از این مقدار را نیز دارد.

وی گفت: حوزه خدمات نیز با ۰.۴ درصد جایگاه بعدی را به خود اختصاص داده است، البته این آمار رشد بهره وری در حوزه‌ی گروه‌های اقتصادی مربوط به بازه زمانی شش ماهه اول ۱۴۰۲ است.

«بهره‌وری صفر» به پایان رسید؟

این آمار در حالی عنوان شد که رشد بهره‌وری بر اساس ارزیابی‌ها طی دوره‌های بلندمدت روند کاهنده داشته و در سال‌های اخیر به ویژه در برنامه‌های پنجم و ششم توسعه برابر صفر بود.

امروزه دستیابی به رشد اقتصادی از طریق ارتقای بهره‌وری از مهمترین اهداف اقتصادی کشورها به شمار می‌رود و البته در ایران نیز سهم دقیق بهره‌وری که شامل بهره‌وری عوامل تولید، بهره‌وری نیروی کار و سرمایه است نیز مشخص شده است. به عنوان مثال در برنامه پنجم توسعه سهم بهره‌وری در رشد اقتصادی ایران 30 درصد تعیین شده و در برنامه ششم نیز مقرر شد رشد سالانه بهره‌وری معادل ۲.۸درصد باشد اما در طول اجرای این برنامه‌ها هیچکدام از اهداف بهره‌وری محقق نشد.

اهداف برنامه پنجم

ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که متوسط رشد بهره‌وری نیروی کار در برنامه پنجم نسبت به برنامه‌های ماقبل کمتر بوده و بهره‌وری کل عوامل تولید در برنامه‌های اول تا پنجم روند کاهنده طی کرده است.

طبق برآوردهای صورت گرفته سهم رشد بهره‌وری نیروی کار در برنامه پنجم منفی ۱.۲۲ درصد، بهره‌وری سرمایه منفی ۲.۸۹ درصد و بهره‌وری کل اقتصاد نیز منفی ۲.۰۵ درصد بوده است و این در حالیست که برنامه سوم با سهم بیش از 29 درصدی بهترین عملکرد را در بین برنامه‌های توسعه داشته است.

اهداف برنامه ششم

بررسی نرخ رشد بهره‌وری در برنامه ششم نیز وضعیت بهتری ندارد. براساس برنامه ششم مقرر بوده است که رشد سالانه بهره‌‌‌‌‌‌وری معادل ۲.۸ درصد باشد و سهم بهره‌وری از رشد اقتصادی به 33 درصد برسد؛ اما در طول اجرای برنامه، رشد این بخش برابر صفر بوده که نشان‌‌‌ می‌دهد در اقتصاد ایران بسیاری از ساختارها و سیاست‌‌‌های موجود، مشوق بهره‌‌‌‌‌‌وری نبوده یا حداقل سازگار با بهره‌‌‌‌‌‌وری نیستند.

موانع افزایش بهره‌وری

بهره‌‌‌وری بنگاه‌‌‌ها از طریق نوآوری، بهبود فرآیندها، آموزش نیروی انسانی، مدیریت هزینه‌‌‌ها، انتقال فناوری و نظایر آن تحقق پیدا ‌‌‌می‌‌‌کند و در نهایت به افزایش بهره‌‌‌وری در کل اقتصاد منجر ‌‌‌می‌شود؛ در حالی که با افزایش موانع تجاری، ممانعت از رقابت آزاد و استفاده از تکنولوژی عقب‌‌‌افتاده، اقتصاد کشور دچار مشکل شده است. همچنین سهم زیاد بخش عمومی در اقتصاد ایران با توجه به کمبود بهره‌‌‌وری و کارآیی در بخش عمومی نسبت به بخش خصوصی موجب کاهش رشد بهره‌‌‌وری شده است. علاوه بر این‌‌‌، مداخله دولت و پایین نگه‌‌‌داشتن قیمت‌ها در بخش‌‌‌های تولیدی و مخصوصا انرژی باعث بی‌‌توجهی به انرژی‌‌‌های نو در کشور در مقایسه با سایر کشورها شده است.

سخن پایانی

بهره‌وری نه تنها می‌تواند در رشد پایدار اقتصادی مؤثر واقع شود بلکه سرمایه‌گذاری مجدد را به شدت کاهش و امکان توسعه سرمایه‌گذاری پایدار و همه‌جانبه را فراهم می‌کند. شاخص‌های جزئی بهره‌وری عوامل تولید از تقسیم ارزش افزوده بر یک مقدار نهاده معین به دست می‌آید و اگر بخواهیم تورم را از این معادله خارج کنیم باید ارزش افزوده بر اساس یک سال پایه محاسبه شود.