بمب نفتی ایران: "فناوری ازدیاد برداشت" بومی، تولید را چند برابر میکند!
افزایش برداشت نفت از میادین ایران با بومیسازی فناوری و شکاف هیدرولیکی.
سید مهدیا مطهری، مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران، با تاکید بر ضرورت بومیسازی فناوریهای نوین ازدیاد برداشت، اظهار داشت: در شرایطی که کشورهای منطقه با شتاب قابل توجهی به سمت استفاده از این فناوریها حرکت میکنند، ایران برای صیانت از ذخایر باقیمانده و تضمین تولید پایدار، ناگزیر به توسعه و بومیسازی این فناوریهاست.
وی در همایش بهبود و افزایش تولید در میادین نفت و گاز افزود: تا سال ۱۴۰۴، حدود ۵۱ درصد از ذخایر قابل استحصال نفتی ایران برداشت شده و ۴۹ درصد آن همچنان باقی مانده است. این در حالی است که در برخی مناطق، به ویژه مناطق نفتخیز جنوب، میزان تخلیه مخازن به مراتب بیشتر بوده که ریشه در ماهیت و گستردگی مخازن دارد.
حرکت پرشتاب کشورهای منطقه به سمت ازدیاد برداشت
مطهری با اشاره به اقدامات کشورهای همسایه در این حوزه، بیان کرد: کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی، عراق، امارات متحده عربی، کویت، قطر و عمان، با سرعت قابل توجهی در حال اجرای فناوریهای ازدیاد برداشت هستند. امارات متحده عربی به عنوان پایلوت روشهای ازدیاد برداشت در خاورمیانه شناخته میشود، عراق پروژههای آزمایشی ازدیاد برداشت را در میدان مشترک آزادگان آغاز کرده و عربستان سعودی به طور گسترده از شکاف هیدرولیکی در مخازن متعارف و نامتعارف خود بهره میبرد.
بازار ۲.۱ میلیارد دلاری شکاف هیدرولیکی در خاورمیانه
مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران به ابعاد اقتصادی این روند اشاره کرد و توضیح داد: برآوردها نشان میدهد بازار خدمات شکاف هیدرولیکی در خاورمیانه در سال ۲۰۲۴ حدود ۲.۱ میلیارد دلار ارزش دارد و پیشبینی میشود طی ۱۰ سال آینده با نرخ رشد سالانه ۸.۶ درصد افزایش یابد. این رشد نتیجه تمرکز کشورهای منطقه بر افزایش ضریب بازیافت و استحصال سریعتر نفت باقیمانده است. در این میان، عربستان سعودی پیشروترین کشور منطقه در سرمایهگذاری فناورانه محسوب میشود.
چالشهای پیشروی بومیسازی و توسعه فناوری
مطهری نخستین چالش در مسیر بهکارگیری فناوری را تعریف نادرست مسائل عنوان کرد و گفت: در بسیاری از موارد، مسائل تنها از یک منظر دیده میشوند، در حالی که روشهای ازدیاد برداشت نیازمند نگاه جامع و یکپارچه مخزنمحور، چاهمحور و تأسیساتمحور هستند. وی افزود: در مخازنی مانند مخازن بنگستانی، شتابدهی تولید بدون پشتیبانی فشاری، به افت سریع فشار منجر میشود. اتخاذ راهبردهای مرحلهای و استفاده از روشهایی مانند تزریق آب برای پشتیبانی فشاری میتواند تولید پایدار و افزایشیافته را تضمین کند.
وی «نفوذ فناوری» و «شکاف دانشی» را دومین چالش برشمرد و تصریح کرد: بسیاری از اقدامات پراکنده گذشته ناشی از فقدان دانش مشترک میان شرکتهای عملیاتی، شرکتهای فناور و مراکز علمی بوده است. برای رفع این خلأ، افزایش دانش عملیاتی در شرکتهای دانشبنیان، دانشگاهها و همچنین تقویت دانش فنی در شرکت ملی نفت ضروری است. مطهری همچنین بر اهمیت «رسوب فناوری» تاکید کرد و گفت: اگر دانش فنی حاصل از پروژهها در بدنه شرکتها نهادینه و به کسبوکار پایدار تبدیل نشود، به مرور زمان از بین خواهد رفت. در این میان، انجمنهای تخصصی میتوانند بهترین بستر برای تبادل دانش فنی و تخصصی میان بازیگران مختلف زیستبوم فناوری باشند.
اجرای ۲۲ قرارداد پژوهشی مسئلهمحور با دانشگاهها
مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه هماکنون ۲۲ قرارداد پژوهشی با ۱۳ دانشگاه بزرگ کشور و پژوهشگاه صنعت نفت در حال اجراست که همگی با رویکرد مسئلهمحور تعریف شده و زمانبندی بهرهبرداری مشخصی دارند، اظهار کرد: در مهرماه امسال، نخستین پایلوت تزریق آب کشور در میدان اهواز افتتاح شد که پس از حدود چهار و نیم ماه، به تزریق پایدار دست یافته است. این پروژه علاوه بر افزایش تولید، امکان استفاده از پساب نیشکر در استان خوزستان را نیز فراهم کرده و دستاوردی زیستمحیطی به شمار میرود.
مطهری تصریح کرد: این ۲۲ قرارداد در ۶ حوزه اصلی شامل ازدیاد برداشت، حفاری، انگیزش، تعمیر و تکمیل چاه، توصیف مخزن، مدلسازی و شبیهسازی، پایش، تحول دیجیتال و همچنین خوردگی تعریف شدهاند. در حوزه ازدیاد برداشت، دو پایلوت در میدانهای اهواز و آزادگان در حال اجراست و برنامهریزی برای توسعه این فناوریها در چهار میدان دیگر نیز انجام شده است.
چشمانداز آینده و توسعه پایدار فناورانه
وی در پایان اظهار امیدواری کرد که با همکاری مؤثر انجمنهای تخصصی، به ویژه انجمن نفت، شرکت ملی نفت ایران بتواند به دستاوردهای فناورانه پایدار و اثربخش دست یابد و در نشستهای آینده، فضای بیشتری برای شنیدن دغدغهها و پیشنهادهای فعالان زیستبوم فناوری فراهم شود.
