شوکآورترین افشاگری: مسئولیت فراموششدهای که ابعاد شرعی و حقوقی پنهانی دارد!
تاکید بر حقوق، معیشت و درمان بازنشستگان تامین اجتماعی در راستای عدالت اجتماعی و قانون اساسی
بخش بزرگی از بازنشستگان تامین اجتماعی در حالی با چالشهای جدی معیشتی و درمانی مواجه هستند که تمامی مبانی حقوقی، شرعی و الگوهای پذیرفتهشده جهانی بر لزوم حمایت موثر از این قشر تاکید دارند. به گفته کارشناسان، بازنشستگی نه پایان حیات اجتماعی، بلکه مرحلهای از استحقاق، کرامت و آرامش پس از سالها خدمت است و عدم حفظ شان بازنشستگان، بنیانهای اخلاقی و عدالت اجتماعی را تضعیف میکند.
وضعیت بازنشستگان: چالشها و انتظارات
امروزه، بسیاری از بازنشستگان تامین اجتماعی با مشکلات عدیده در تامین مایحتاج زندگی و هزینههای درمانی دست و پنجه نرم میکنند. این وضعیت، در تعارض آشکار با فلسفه بازنشستگی قرار دارد که در منطق حقوقی و دینی، دورانی برای برخورداری از کرامت و آرامش پس از سالها تلاش محسوب میشود. این شکاف عمیق، پرسشهایی جدی را درباره میزان پایبندی به قانون و عدالت در ساختار اداره امور مربوط به تامین اجتماعی برانگیخته است.
مبانی قانونی: تکالیف روشن، نه اختیارات اداری
قوانین موضوعه در جمهوری اسلامی ایران، به صراحت دولت و سازمان تامین اجتماعی را مکلف به تامین نیازهای بازنشستگان میدانند و این وظیفه را اختیاری یا وابسته به محدودیت منابع تلقی نمیکنند.
اصل ۲۹ قانون اساسی: حق همگانی تامین اجتماعی
بر اساس اصل ۲۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، برخورداری از تامین اجتماعی از نظر بازنشستگی، پیری، از کارافتادگی، درمان و مراقبتهای پزشکی، «حقی همگانی است و دولت مکلف است طبق قوانین، آن را تامین کند». واژه "مکلف است" در این اصل، بار الزام حقوقی دارد و صرفاً یک توصیه اخلاقی نیست.
قوانین تامین اجتماعی: الزام به حمایت معیشتی و درمانی
ماده یک قانون تامین اجتماعی، هدف این قانون را حمایت از نیروی کار در برابر مخاطراتی از جمله پیری و بازنشستگی اعلام میکند. همچنین، ماده ۵۴ این قانون صراحتاً بیان میدارد که «سازمان مکلف است خدمات درمانی مورد نیاز بیمهشدگان و افراد تحت تکفل آنان را تامین کند.» علاوه بر این، «قانون الزام سازمان تامین اجتماعی به اجرای مواد ۹۶ و ۱۱۱» تصریح میکند که افزایش مستمری باید متناسب با هزینه واقعی زندگی باشد و هیچ توجیهی برای کاهش قدرت خرید بازنشستگان وجود ندارد. از این رو، هرگونه کوتاهی در تامین معیشت و درمان بازنشستگان، تخلف از قانون محسوب میشود.
ضرورت شرعی: عدالت، امانت و مسئولیت اجتماعی
مبانی دینی و شرعی نیز بر لزوم رعایت حقوق بازنشستگان و تامین معیشت آنان تاکید فراوان دارند.
تاکید قرآن بر عدالت و ادای امانت
قرآن کریم در آیه ۹۰ سوره نحل، به عدالت و احسان فرمان میدهد که ستون مشروعیت هر حاکمیتی محسوب میشود. همچنین در آیه ۵۸ سوره نساء، بر ادای امانات به اهل آن تاکید شده است؛ از این منظر، حقوقالناس، به ویژه حقوق مالی، امانتی الهی است که تضییع آن مصداق ظلم است.
سیره نبوی و علوی: الگوهای حمایت از اقشار آسیبپذیر
در سیره پیامبر اکرم (ص)، بر اهمیت رسیدگی به امور مسلمانان و پرداخت کامل و به موقع حقالزحمه کارگران تاکید شده است. امیرالمؤمنین علی (ع) نیز بر مسئولیت عالمان در برابر شکمبارگی ظالم و گرسنگی مظلوم اشاره فرمودهاند که این بیان، مسئولیت حاکمیت در تامین معیشت اقشار آسیبپذیر را به عنوان یک تکلیف شرعی تثبیت میکند.
رویکرد جهانی: بازنشستگی، حقی مکتسب نه کمک اجتماعی
در نظامهای رفاهی پیشرفته در سراسر جهان، بازنشستگی نه به عنوان یک کمک اجتماعی، بلکه به مثابه یک حق مکتسب ناشی از مشارکت اقتصادی فرد در طول سالیان کاری تلقی میشود. در این نظامها، سطح مستمری متناسب با شان، درمان رایگان یا کمهزینه و تامین امنیت روانی، از مؤلفههای غیرقابل چانهزنی محسوب میشود. بیتوجهی به این اصول، حتی در کشورهای با اقتصاد سرمایهداری، نشانهای از بحران حکمرانی و ضعف ساختارهای حمایتی تلقی میشود.
جمعبندی: وظیفهای الزامآور و غیرقابل تعلیق
بر اساس تمامی مستندات قانونی شامل قانون اساسی و قوانین صریح تامین اجتماعی، آموزههای قطعی قرآن و سنت، و همچنین تجربیات موفق نظامهای حقوقی در سطح جهان، تامین معیشت در شان، درمان شایسته و رسیدگی مستمر به وضعیت بازنشستگان، وظیفهای الزامآور و غیرقابل تعلیق برای دولت و سازمان تامین اجتماعی است. بازنشستگان نه تنها باری اضافی بر دوش جامعه نیستند، بلکه صاحبان حق و سرمایههای انسانی این سرزمین به شمار میروند. بیتوجهی به حقوق آنان، پیش از آنکه مسئلهای صرفاً اقتصادی باشد، نشانهای از بحران عدالت و اخلاق در حکمرانی است که نیازمند توجه و اقدام فوری مسئولان است.
