رسوایی 2.2 میلیارد دلاری: یارانه پنهان دولت به پالایشگاهها یا حراج بیتالمال به اسم تخفیف نفت خام؟
یارانه پنهان پالایشگاهها از تخفیف نفت خام، عامل فشار تورمی بر اقتصاد ایران، محور قانون برنامه هفتم شد.
محاسبات انجام شده نشان میدهد که دولت با اعطای پنج درصد تخفیف بر قیمت نفت خام تحویلی به پالایشگاهها، سالانه بیش از ۲.۲ میلیارد دلار یارانه پنهان ایجاد میکند. این تخفیف که بر مبنای قیمت فوب خلیج فارس محاسبه میشود، در عمل پیش از انجام فرآوری و حتی قبل از احراز شرایط قانونی، اعمال میگردد.
جزئیات تخفیف و ابعاد یارانه پنهان
بر اساس گزارشهای اقتصادی، دولت نفت خام را با پنج درصد تخفیف در اختیار پالایشگاهها قرار میدهد. با در نظر گرفتن قیمت هر بشکه نفت ۶۰ دلار و تحویل روزانه حدود ۲ میلیون بشکه نفت خام به پالایشگاهها، این تخفیف معادل ۳ دلار در هر بشکه میشود. این سازوکار، منجر به ایجاد روزانه حدود ۶ میلیون دلار و سالانه بیش از ۲.۲ میلیارد دلار یارانه پنهان میگردد.
این رقم کلان ارزی، با فرض نرخ دلار ۷۰ هزار تومان، معادل حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان و با نرخ دلار ۱۰۰ هزار تومان، نزدیک به ۲۲۰ هزار میلیارد تومان در سال برآورد میشود. این در حالی است که دولت برای تأمین بخشی از منابع خود، اقدام به افزایش ۲ واحد درصدی مالیات بر ارزش افزوده کرده که حدود ۱۷۰ هزار میلیارد تومان درآمدزایی دارد و مستقیماً به افزایش فشار تورمی بر مصرفکنندگان منجر میشود.
مبنای قانونی و شروط اجرای تخفیف
ماده ۴۵ قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۷ ـ ۱۴۰۳) دولت را مکلف به افزایش ارزش افزوده محصولات در زنجیره پاییندستی پتروپالایشگاهی و بهبود کیفیت فرآوردههای نفتی میکند.
بر اساس تبصره این ماده، تخفیف پنج درصدی خوراک شرکتهای پالایش نفت و میعانات گازی، مشروط به اختصاص حداقل چهل درصد از سود خالص سالانه این شرکتها به حساب اندوخته سرمایهای مخصوص طرحهای کیفیسازی و توسعه زنجیره پاییندستی همان شرکت است. آییننامه اجرایی این ماده نیز توسط وزارت نفت با همکاری وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان حفاظت محیط زیست تهیه و به تصویب هیئت وزیران خواهد رسید.
با این وجود، بررسیها نشان میدهد که تخفیف مذکور در حال حاضر پیش از اجرای برنامههای کیفیسازی و احراز شرایط قانونی، اعمال میگردد و پیگیریها از مسئولان سازمان برنامه و بودجه در این خصوص تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است.
پیامدهای اقتصادی و تناقض با سیاستهای مالیاتی
ارقام تخمینی این یارانه پنهان، تصویر روشنی از ابعاد بزرگ آن در بخش پالایشگاهی و تناقض آشکار با سیاستهای مالیاتی دولت ارائه میدهد. در یک سو، دولت تخفیفهای چندده هزار میلیارد تومانی به تولیدکنندگان اعطا میکند و در سوی دیگر، هزینه تأمین منابع مالی و کاهش درآمدهای خود را از طریق افزایش مالیات و قیمت انرژی به مصرفکنندگان تحمیل میکند؛ اقدامی که فشار تورمی بر اقشار مختلف جامعه را تشدید میکند.
