پایان بازی برای یکی! صنعت خودرو جهان: هیبریدی یا برقی؟
تردید مصرفکنندگان درباره زیرساخت شارژ و صرفه اقتصادی خودروهای برقی و هیبریدی، بازار جهانی و ایران را به چالش کشیده است.
در حالی که خودروهای برقی به عنوان آینده صنعت حمل و نقل معرفی میشوند، شواهد و دادههای میدانی از بازارهای بزرگ جهانی از جمله ایالات متحده آمریکا، نشان از تغییر محسوس ذائقه خریداران و تردیدهای جدی در مورد کارایی و صرفه اقتصادی این خودروها دارد. این واقعیت تلخ، سوالی کلیدی را برای کشورهایی با شرایط مشابه، از جمله ایران، مطرح میکند: کدام گزینه، خودروی برقی یا هیبریدی، برای شرایط فعلی مناسبتر است؟
تغییر ذائقه خریداران در بازارهای جهانی
بر اساس گزارشهای صنعتی و تحلیلهای میدانی در ایالات متحده، فروش خودروهای هیبریدی به بالاترین حد خود رسیده است. این در حالی است که بسیاری از خریداران، تردیدهای جدی در مورد قیمت، هزینه نگهداری، برد خودروهای برقی و زیرساختهای شارژ کافی دارند. خودروهای برقی که زمانی در ویترینهای لوکس خودنمایی میکردند، اکنون با درکی واقعیتر از سوی مصرفکنندگان به چالش کشیده شدهاند.
آزمایشگاه ملی آرگون ایالات متحده گزارش داده است که فروش خودروهای هیبریدی، پس از افزایش ۳۷ درصدی در سال گذشته، در اکتبر ۲۰۲۵ به رکورد ماهانه و سالانه خود دست یافت. در پاسخ به این تقاضای فزاینده، خودروسازانی مانند تویوتا و فورد، تولید و عرضه مدلهای هیبریدی خود را به طور چشمگیری افزایش دادهاند. در مقابل، سرعت رشد فروش خودروهای تمام برقی به طور قابل توجهی کاهش یافته و برخی خودروسازان برنامههای توسعه فوری خود در این زمینه را لغو کردهاند.
در سال ۲۰۲۴، مجموع فروش خودروهای هیبریدی و تمام الکتریکی حدود ۲۰ درصد از سهم بازار ایالات متحده را به خود اختصاص داد که از این میزان، سهم بزرگتر (۱.۹ میلیون دستگاه) به خودروهای هیبریدی و ۱.۳ میلیون دستگاه به خودروهای تمام الکتریکی اختصاص داشت. این آمار نشان میدهد که برندهای جهانی با سرمایهگذاری سنگین در تولید هیبریدیها، در تلاشند تا شکاف میان خودروهای احتراق داخلی و کاملاً برقی را پر کنند.
دلایل اصلی تردید مصرفکنندگان نسبت به خودروهای برقی
ملاحظات مالی
خودروهای هیبریدی قیمت اولیه و هزینه نگهداری کمتری نسبت به خودروهای برقی دارند. با فاصله گرفتن از سیاستهای تشویقی اولیه دولتها، قیمت خودروهای برقی به سمت واقعی شدن حرکت کرده و به یک عامل بازدارنده تبدیل شده است. حذف احتمالی اعتبارات مالیاتی فدرال و ایالتی نیز بر تقاضا برای مدلهای تمام برقی تأثیر گذاشته است؛ زیرا قیمت این خودروها به شدت به یارانهها وابسته بود.
بازار دست دوم
قیمت خودروهای برقی دست دوم در حال کاهش است. این کاهش عمدتاً به دلیل عمر و هزینه بالای باتریهاست که تعویض آن (۱۰ تا ۲۰ هزار دلار) معادل قیمت یک خودروی نو میانرده هیبریدی یا احتراقی است. با توجه به گارانتی ۸ تا ۱۰ ساله باتریها، تردیدی نیست که خودروهای هیبریدی ارزش خود را بهتر حفظ میکنند.
زیرساخت و برد
نگرانی در مورد کمبود ایستگاههای شارژ عمومی کافی، زمان شارژ طولانی و ترس از تمام شدن باتری در میانه سفر (پدیده "اضطراب برد")، از دیگر عواملی است که خرید خودروهای برقی را با تردید همراه میکند.
راحتی استفاده
خودروهای هیبریدی نیازی به تغییر عادات مصرفکننده ندارند و رانندگان میتوانند به راحتی در پمپ بنزینهای موجود سوختگیری کنند. برق مورد نیاز خودروهای هیبریدی نیز عمدتاً از منابع داخلی تأمین میشود و نیازی به شارژ خارجی ندارد.
برتریهای اثباتشده خودروهای هیبریدی
دادههای فروش، هزینههای مالکیت و منطق مهندسی، در حال حاضر به نفع خودروهای هیبریدی در آمریکا گواهی میدهند. این خودروها مزایای عملی متعددی را ارائه میدهند:
- وابسته نبودن به شارژرهای خانگی یا سریع، که استرس کمتری را به رانندگان تحمیل میکند.
- باتریهای کوچکتر (۱-۲ کیلووات ساعت در مقابل ۶۰-۱۰۰ کیلووات ساعت در خودروهای برقی) که کمخطرتر، کمهزینهتر در تعویض و دارای عمر طولانیتر هستند.
- راندمان اثباتشده در دنیای واقعی: هیبریدیها در ترافیک شهری، هوای سرد و گرم و سفرهای طولانی عملکرد بسیار خوبی دارند، در حالی که خودروهای برقی در این شرایط برد خود را از دست میدهند. موتور الکتریکی هیبریدیها در جایی که موتور احتراق داخلی ناکارآمد است کار میکند و بالعکس.
- برخی سیستمهای هیبریدی در ایالات متحده با باتریهای اصلی خود از مرز ۴۸۳ هزار کیلومتر (۳۰۰ هزار مایل) عبور کردهاند که نشاندهنده دوام بالای آنهاست.
- قیمت اولیه و هزینه نگهداری پایینتر، استهلاک کمتر و حفظ ارزش بهتر در بازار دست دوم.
تمام این ویژگیها باعث میشود که خودروی هیبریدی برای یک خانواده معمولی که «مالکیت طولانی مدت»، «مصرف سوخت»، «هزینه خرید و نگهداری»، «عملکرد در هوای سرد و گرم» و «فروش مجدد» برایشان اهمیت دارد، ایمنترین انتخاب و در عین حال سازگار با محیط زیست باشد.
چالش انتخاب برای ایران؛ برقی یا هیبریدی؟
با توجه به تجربیات کشورهای توسعهیافته در اروپا و آمریکا که با بنیه اقتصادی قوی، توانایی حمایت مالی و توسعه زیرساختهای شارژ را داشتند، و با وجود این تبصره که خودروهای برقی در کشورهای وسیع با آب و هوای بسیار گرم یا سرد کارآمدی لازم را ندارند؛ این سوال مطرح میشود که در ایران با شرایط اقتصادی فعلی، ناترازی جدی در حوزه برق، عدم دسترسی آسان و ارزان به قطعات، نبود زیرساختهای شارژ و تعمیرگاههای تخصصی، چرا بخشی از تصمیمگیران تمرکز خود را بر خودروهای برقی گذاشتهاند؟ و مهمتر اینکه، چرا از الزامات حرکت به سمت تولید و توسعه خودروهای هیبریدی که با سبک زندگی، بودجه و شرایط اقلیمی کشور سازگارتر است، غفلت میشود؟
