راز جذب غول‌های سرمایه‌گذار جهانی؛ ایران کدام درس‌ها را نادیده می‌گیرد؟
راهکارهای جذب سرمایه‌گذاری خارجی و استانداردسازی خدمات در دستور کار آژانس جذب سرمایه قرار گرفت.
سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران، به منظور ارتقاء فرآیندهای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، «شیوه‌نامه نحوه تأسیس، فعالیت و نظارت بر عملکرد آژانس‌های جذب سرمایه‌گذاری خارجی» را به طور رسمی ابلاغ کرده است. این اقدام در راستای اجرای ماده 30 قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها صورت گرفته و گامی مهم در جهت حرفه‌ای‌سازی و استانداردسازی فعالیت این حوزه محسوب می‌شود.
چشم‌انداز و اهداف شیوه‌نامه جدید
این شیوه‌نامه که در آبان ماه 1404 نهایی شده است، با الهام از تجربیات موفق جهانی و با هدف پایان دادن به فعالیت‌های پراکنده و غیرحرفه‌ای گذشته، تدوین گردیده است. از جمله اهداف اصلی آن می‌توان به ایجاد استانداردهای بین‌المللی، جلب اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی و هموار کردن مسیر برای شکل‌گیری آژانس‌های خصوصی معتبر و دارای مجوز رسمی اشاره کرد. این رویکرد، در نهایت منجر به افزایش قابل توجه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در کشور خواهد شد.
فرآیند صدور مجوز و الزامات فعالیت آژانس‌ها
بر اساس شیوه‌نامه ابلاغی، سازمان سرمایه‌گذاری ابتدا مجوز تأسیس شش‌ماهه را صادر می‌کند که حداکثر دو بار قابل تمدید است. پس از آن، مجوز فعالیت دوساله اعطا می‌گردد که تمدید آن منوط به ارزیابی دقیق عملکرد آژانس توسط سازمان خواهد بود. آژانس‌های موظف به رعایت الزامات متعددی از جمله راه‌اندازی وب‌سایت فعال و حرفه‌ای به سه زبان فارسی، انگلیسی و عربی، تولید محتوای ترویجی باکیفیت به زبان‌های انگلیسی، عربی و چینی، ارائه خدمات مشاوره کامل در تمام مراحل قبل، حین و پس از سرمایه‌گذاری و تهیه مطالعات امکان‌سنجی معتبر برای پروژه‌ها هستند. همچنین، ضوابط شفاف و دقیقی برای صدور، تمدید، تعلیق و لغو مجوز پیش‌بینی شده است.
درس‌های جهانی در جذب سرمایه
بررسی تجربیات موفق جهانی، از کشورهایی چون ایرلند، سنگاپور، رواندا و کاستاریکا، نشان می‌دهد که اجرای دقیق الزامات مذکور، در کنار سایر اقدامات تسهیل‌گرانه دولت‌ها، می‌تواند منجر به جهش چند صد درصدی در جذب سرمایه مستقیم خارجی گردد. آژانس‌های موفق در این حوزه، با تمرکز بر استراتژی‌های هدفمند، تسهیل خدمات و نظارت مستمر، حجم قابل توجهی از FDI را جذب کرده‌اند. این آژانس‌ها نه تنها به افزایش ورود سرمایه کمک کرده‌اند، بلکه به توسعه پایدار، ایجاد اشتغال و انتقال فناوری نیز منجر شده‌اند.
آژانس‌های جذب سرمایه: نقشی کلیدی در اقتصاد
آژانس‌های جذب سرمایه (IPAs) به عنوان بازوی اجرایی دولت‌ها، نقش حیاتی در اطلاع‌رسانی، تسهیل فرآیندها و حمایت از سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند. استراتژی‌های چندساله‌ای که بر اولویت‌بندی بخش‌های کلیدی متمرکز بوده و از ابزارهای دیجیتال برای بازاریابی استفاده می‌کنند، موفقیت این آژانس‌ها را تضمین کرده است. همچنین، تمرکز بر "پس از سرمایه‌گذاری" و حمایت از گسترش سرمایه‌گذاران موجود، عامل مؤثری در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جدید است.
مطالعات موردی موفق در سطح بین‌المللی
آژانس توسعه صنعتی ایرلند (IDA Ireland): با تمرکز بر بخش فناوری و مالی، بیش از 430 شرکت خدمات مالی جهانی را جذب کرده و به ایجاد 250 هزار شغل فناوری منجر شده است. ارائه مشوق‌های مالیاتی و خدمات پس از سرمایه‌گذاری پیشرفته، از عوامل کلیدی موفقیت این آژانس بوده است.
هیئت توسعه سنگاپور (EDB Singapore): با استراتژی "توسعه انعطاف‌پذیر"، سرمایه‌گذاری خارجی را به بیش از 7000 شرکت خارجی رسانده و GDP را به طور چشمگیری افزایش داده است. تولید محتوای چندزبانه و مطالعات امکان‌سنجی، بخش‌های فناوری و بیوتکنولوژی را هدف قرار داده است.
آژانس سرمایه‌گذاری خارجی هلند (NFIA): با شبکه Invest in Holland، خدمات پس از سرمایه‌گذاری را برای بیش از 2500 شرکت خارجی ارائه داده و در سال 2023، 1000 پروژه جدید جذب کرده است. وب‌سایت چندزبانه و برنامه‌های آموزشی، کلید موفقیت این آژانس بوده است.
هیئت توسعه رواندا (RDB): با تمرکز بر نوآوری و مناطق ویژه اقتصادی، سرمایه‌گذاری خارجی را به طور قابل توجهی افزایش داده و بیش از 12 هزار شغل ایجاد کرده است. تسهیل دیجیتال و کاهش زمان صدور مجوزها، از دستاوردهای این آژانس است.
کاستاریکا (CINDE): با هدف‌گیری شرکت‌های فناوری، بیش از 300 شرکت خارجی جذب کرده و 100 هزار شغل ایجاد نموده است. فعالیت‌های تسهیل‌گری و تمرکز بر زنجیره ارزش جهانی، از عوامل موفقیت این آژانس است.
فرصت‌های پیش رو برای ایران
تجربیات جهانی به وضوح نشان می‌دهد که حرفه‌ای‌سازی آژانس‌های جذب سرمایه و تمرکز بر پایداری، نه تنها منجر به جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می‌شود، بلکه به تحقق اهداف توسعه‌ای مانند اشتغال و فناوری نیز کمک شایانی می‌نماید. با ابلاغ شیوه‌نامه جدید در ایران و الگوبرداری هوشمندانه از موارد موفق جهانی، از جمله راه‌اندازی وب‌سایت‌های چندزبانه و ارائه خدمات مشاوره کامل، می‌توان گام‌های مؤثری در جهت افزایش حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و ارتقاء جایگاه ایران در بازار جهانی سرمایه برداشت.
