تهران در آستانه بحران؛ راه نجات پایتخت از زمستان کم‌باران چیست؟
تهران در آستانه بحران آب؛ ضرورت مدیریت منابع، صرفه‌جویی و مسئولیت‌پذیری همگانی
تهران در آستانه بحران جدی کمبود آب قرار دارد و عبور از پاییز و زمستان کم‌بارش نیازمند مشارکت همه‌جانبه مردم و مدیریت دقیق منابع است.
هشدار نسبت به وضعیت بحرانی ذخایر آبی پایتخت
ذخایر سدهای تأمین‌کننده آب تهران دیگر قادر به پاسخ‌گویی پایدار به مصرف روزانه نیستند. مصرف فعلی پایتخت حدود 33.5 مترمکعب در ثانیه است که بخش قابل توجهی از آن از منابع زیرزمینی تأمین شده و مابقی باید از سدها جبران شود. با این حال، حدود 3 میلیارد مترمکعب کمبود وجود دارد که تنها با برداشت از ذخایر مرده سدها امکان‌پذیر است. در صورت عدم بارش‌های مؤثر در ماه‌های پیش‌رو، ورود ایمن به زمستان بدون صرفه‌جویی جدی و همکاری عمومی امکان‌پذیر نخواهد بود.
راهکار خروج از بحران: تلفیق مدیریت علمی و مشارکت مردمی
تجربه جهانی نشان می‌دهد که در دوران خشکسالی، ترکیب صرفه‌جویی هوشمندانه و مدیریت علمی منابع، کلید جلوگیری از تنش‌های حاد آبی است. در تهران، کاهش تنها 10 درصد از مصرف روزانه شهروندان می‌تواند فشار بر منابع آبی را به طور ملموس کاهش داده و امکان ترمیم ذخایر را فراهم کند. بدون مشارکت عمومی، حتی ابزارهایی مانند مدیریت فشار آب نیز اثرگذاری کامل نخواهند داشت. بارش‌های سطحی کوتاه‌مدت، تا زمانی که روان‌آب‌ها به سدها نرسند و مخازن آبی را تغذیه نکنند، تأثیر پایدار و قابل توجهی بر روند آب‌رسانی نخواهند داشت.
مصرف بی‌رویه؛ چالشی رفتاری نیازمند اصلاح
میانگین مصرف روزانه آب هر شهروند تهرانی به 200 لیتر می‌رسد که این رقم به مراتب بالاتر از استاندارد کلان‌شهرهای پیشرفته جهان است. به عنوان مثال، شهر وین با وجود بارش‌های بسیار بیشتر، تنها 160 لیتر در روز آب مصرف می‌کند. این مقایسه نشان می‌دهد که بخش مهمی از بحران ناشی از الگوی مصرف است، نه صرفاً محدودیت‌های زیرساختی. در بخش بهداشت و شست‌وشو، که بخش عمده مصرف خانگی را شامل می‌شود، اقداماتی نظیر کاهش زمان استحمام، بستن شیر آب هنگام شست‌وشوی دست‌ها یا مسواک زدن، و استفاده از تجهیزات کاهنده مصرف، می‌تواند منجر به 30 تا 35 درصد صرفه‌جویی شود. این تغییرات کوچک اما پایدار، اغلب اثربخش‌تر از بسیاری اقدامات فنی هستند. با توجه به طولانی بودن شبکه آب‌رسانی تهران (بیش از 23 هزار کیلومتر) و عدم امکان نوسازی یا جایگزینی سریع آن، تنها مسیر کوتاه‌مدت و قابل اتکای حل بحران، مدیریت مصرف و کاهش تقاضا است.
نقش آگاهی عمومی در کاهش مشکلات آبی
هشدارها و اطلاع‌رسانی‌های مداوم می‌توانند به تغییر رفتار مصرف‌کنندگان کمک کنند، اما برای ماندگاری این تغییر، لازم است که به یک تصمیم ملی تبدیل شود. هر لیتر صرفه‌جویی در مقیاس بیش از 10 میلیون شهروند پایتخت، به معنای کاهش قابل توجه برداشت از منابع آسیب‌پذیر سدها و سفره‌های زیرزمینی است. در صورت تداوم شرایط کنونی، احتمال گسترش مدیریت فشار آب از ساعات نیمه‌شب تا صبح به ساعات بیشتر و همچنین ایجاد محدودیت‌های محسوس در میزان مصرف در برخی مناطق وجود دارد. اما با همراهی شهروندان و گام برداشتن در مسیر صرفه‌جویی، می‌توان از ورود به محدودیت‌های شدید جلوگیری کرد.
آب؛ مسئولیت مشترک برای نجات یک شهر
تهران امروز در لبه پرتگاه یک بحران آبی قرار دارد. عبور موفقیت‌آمیز از پاییز و زمستان کم‌بارش، تنها با تلفیق سه عامل اساسی امکان‌پذیر است: صرفه‌جویی حداقل 10 درصدی از سوی مردم، مدیریت علمی و دقیق منابع موجود، و امید به بارش‌های مؤثر به جای بارش‌های کم‌ارتفاع و غیرکاربردی. هر اقدام کوچک در خانه‌ها، به همان اندازه اهمیت دارد که تصمیم‌های بزرگ در اتاق‌های مدیریت آب. اگر مدیران و مردم به صورت همزمان و هماهنگ اقدام کنند، می‌توان بحران را مدیریت و حتی کنترل نمود. تهران شهری بزرگ است، اما نجات آن این‌بار از دل انتخاب‌های کوچک شهروندان آغاز می‌شود.
